Greece - The defeat of optometry

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ

"Αθήνα 22.10.2018

………………..
Κύριε Πρωθυπουργέ,
Όπως σας είναι γνωστό ο αρμόδιος Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας προσδιόρισε, χωρίς καμία διαβούλευση, με απολύτως αυταρχικό τρόπο και χωρίς να λάβει υπόψη του την αντικειμενική πραγματικότητα και την καθολική αντίθεση των οπτικών – οπτομετρών όλης της χώρας, δια της υπ’ αριθμ. ΥΑ ΕΑΛΕ/ΓΠ 46633/2018, την «διαδικασία χορήγησης και αποζημίωσης οπτικών ειδών – γυαλιών οράσεως στους δικαιούχους του ΕΟΠΥΥ». Ειδικότερα, προβλέπεται ότι ο ασφαλισμένος θα προμηθεύεται εκτός των άλλων και βεβαίωση «voucher» αξίας 100 ευρώ και θα προμηθεύεται έτσι από τα οπτικά καταστήματα γυαλιά οράσεως.
Η ως άνω υπουργική απόφαση εκδόθηκε σε συνέχεια της αρνήσεως των οπτικών – οπτομετρών της χώρας να συμβληθούν με τον ΕΟΠΥΥ στην προταθείσα από τον Οργανισμό ετεροβαρή, λεόντειο και επαχθή σύμβαση με όρους οικονομικής καταστροφής για κάθε επαγγελματία.
Παρότι έχουμε δημοσιοποιήσει τους λόγους της αντιθέσεώς μας επαναλαμβάνουμε εν συντομία:
1. Ο οπτικός δεν παρέχει μόνο υπηρεσία υγείας με την στενή έννοια του όρου, αλλά διαθέτει προϊόν. Τα καταστήματα οπτικών, σύμφωνα και με το πλέγμα των διατάξεων νόμου που διέπουν την λειτουργία τους, είναι εμπορικά καταστήματα κι όχι αποκλειστικώς εγκαταστάσεις υπηρεσιών υγείας.
2. Μας οφείλονται ληξιπρόθεσμα ποσά από το 2011. Σημειώνουμε, ότι τον επαγγελματία, τον έλληνα πολίτη, δεν μπορεί να τον αφορά η αλλαγή της επωνυμίας των νομικών προσώπων, ούτε το κράτος να χρησιμοποιεί τέτοιους αντίθετους στην καλή πίστη και τα χρηστά ήθη ισχυρισμούς. Το κράτος είναι ένα και έχει συνέχεια.
3. Δεν μπορούμε να δεχόμαστε «χαρτιά» αντί χρημάτων, αλλά την ίδια στιγμή να είμαστε υποχρεωμένοι να πληρώνουμε με μετρητά ΦΠΑ, εμπορεύματα, πάγια έξοδα, τους εργαζόμενους, τους φόρους μας κλπ.
4. Ταυτοχρόνως «αδιόρατος» παραμένει ο χρόνος πληρωμής μας, ενώ την εξόφλησή μας μας την υπόσχονται!
5. Δεν θα εισπράττουμε το ποσό του voucher, αλλά μειωμένο ποσό εκ της υποχρεωτικής έκπτωσης προς τον ΕΟΠΥΥ, λόγω του «κλειστού προϋπολογισμού». Βέβαια εμείς θα εκδίδουμε φορολογικό παραστατικό για όλο το ποσό. Είναι προφανές για κάθε επαγγελματία ότι δεν μπορεί να υπάρξει συνεργασία με προοπτική ζημίας, όπως μετά βεβαιότητος θα υπάρξει με την καθιέρωση του μηχανισμού αυτόματης επιστροφής (clawback) αλλά και του μηνιαίου κλιμακωτού ποσοστού εκπτώσεων (rebate), ώστε να μην απολείπεται καμία αμφιβολία για την οικονομική μας καταστροφή! Είναι δε, απολύτως βέβαιο, ότι με τον συγκεκριμένο τρόπο διαθέσεως ο προϋπολογισμός του Οργανισμού θα εκτιναχθεί αντί να μειωθεί, αφού οι πολίτες θα σπεύσουν να προμηθευτούν μαζικά γυαλιά, αλλά και διότι δεν παρέχεται καμία δικλείδα ασφαλείας και κανένας έλεγχος!
6. Ο οπτικός – οπτομέτρης καλείται απαραδέκτως και εκβιαστικώς να αποτελέσει τον χρηματοδότη του Οργανισμού, ενώ ο ίδιος δεν έχει φυσικά δικαίωμα συμψηφισμού για τις δικές του υποχρεώσεις προς το δημόσιο ίσης αξία με το περιβόητο πια «voucher», ευρισκόμενος μετά από 8 χρόνια άγριας λιτότητας σε δεινή οικονομική κατάσταση. Αλήθεια για ποιο λόγο δεν απαιτεί η πολιτεία και από τους λοιπούς επαγγελματίες (πχ διαγνωστικά κέντρα, φαρμακεία, οφθαλμιάτρους κ.λ.π. να πληρώνονται με «voucher» ;
7. Στα οπτικά είδη δεν υπάρχει καμία συμμετοχή του ασφαλισμένου.
8. Τα οπτικά είδη που διατίθενται από τα οπτικά καταστήματα είναι ήδη πιστοποιημένα προϊόντα και τους έχει χορηγηθεί σήμανση CE, που σημαίνει ότι είναι ασφαλή και κατάλληλα για το σκοπό που προορίζονται, αλλά και ότι μπορούν να διατεθούν ελεύθερα σε όλες τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης.
9. Ο συγκεκριμένος τρόπος οδηγεί μετά βεβαιότητος στον αφανισμό των μικρών επιχειρήσεων και στην μείωση των δαπανών για την υγεία.
10. Η μέθοδος της «υποχρεωτικότητος» δεν συνάδει με ελεύθερους επαγγελματίες δημοκρατικής πολιτείας. Δεν είναι σύννομο και αποδεκτό να μας υπαγορεύεται και μάλιστα εκβιαστικώς ο τρόπος που θα λειτουργήσουμε τις επιχειρήσεις μας. Η «συνεργασία» απαιτεί δύο ισότιμα μέρη.

Κύριε Πρωθυπουργέ,
Μετά την πρόσφατη από 19.10.2018 παντελώς απαράδεκτη υπό κάθε έννοια ανακοίνωση του Αναπληρωτή Υπουργού Υγείας, είμαστε αναγκασμένοι να ζητήσουμε την άμεση παρέμβασή Σας για την επίλυση του ζητήματος.
Ο αρμόδιος Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας κυριολεκτικώς σε ακατανόητο «παραλήρημα» διχάζει την ελληνική κοινωνία κατά τρόπο απρόκλητο και συκοφαντικό. Επιχειρεί απαράδεκτα και αντιδημοκρατικά να φέρει τους επαγγελματίες του κλάδου μας «απέναντι» στον πολίτη. Όλως προσχηματικώς προβάλλεται δήθεν η εξυπηρέτηση του πολίτη και η «μείωση» της γραφειοκρατίας. Δηλώσαμε επανειλημμένως ότι οι οπτικοί αναλαμβάνουμε την γραφειοκρατία για να μην στέκεται ο ασφαλισμένος σε «ουρές». Αδιαφορεί φυσικά για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, σε βάρος τόσο του οπτικού όσο και του ασφαλισμένου.
Λησμονεί εκουσίως, βεβαίως, ότι ο ΕΟΠΥΥ υποχρεούται να παρέχει στον ασφαλισμένο του – δικαιούχο γυαλιά, όχι ο οπτικός. Ομοίως λησμονεί εκουσίως ότι υπόλογος στον ασφαλισμένο δεν είναι ο οπτικός, αλλά ο Ασφαλιστικός Φορέας. Φυσικά λησμονεί ότι ο νόμος την τήρηση του οποίου μάλιστα επικαλείται υποχρεώνει τον ΕΟΠΥΥ να αποζημιώνει τα οπτικά είδη και στους δικαιούχους! Τέλος λησμονεί, ότι και εμείς είμαστε πολίτες και εμείς είμαστε ασφαλισμένοι, ενώ την ευθύνη της διακυβέρνησης, στα θέματα αρμοδιότητάς του, την φέρει εκείνος!
Συμπερασματικά, τονίζουμε ότι το επάγγελμά μας είναι παντελώς απροστάτευτο και δυστυχώς τα χρόνια της οικονομικής κρίσης επιδείνωσαν την κατάσταση. Τα παράνομα καταστήματα, πλήθυναν, η παράνομη διάθεση των οπτικών ειδών κατέστη ανεξέλεγκτη από κάθε εμπορικό σημείο (φαρμακεία, διαδίκτυο, μικροπωλητές, πλανόδιους, εμπορικά καταστήματα κάθε είδους κα), ενώ τα γυαλιά ηλίου πωλούνται πλέον από τον οιονδήποτε. Η δημόσια υγεία-την οποία πρέπει να προστατεύει ο κ. Αναπληρωτής Υπουργός- ευρίσκεται σε κίνδυνο ακριβώς λόγω της έλλειψης ελέγχων και της αβελτηρίας των αρχών κι όχι του αγώνα των επαγγελματιών να διατηρήσουν βιώσιμες τις επιχειρήσεις τους.
Κύριε Πρωθυπουργέ,
Οι οπτικοί-οπτομέτρες της χώρας είναι έλληνες πολίτες, οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά σε αντίξοες συνθήκες για την επιβίωσή τους. Δεν εξυπηρετούν «μικροκλαδικά συμφέροντα» και έχουν αποδείξει και την συνέπεια και την φιλοτιμία τους στην στήριξη της οικονομίας και την προστασία της δημόσιας υγείας.
ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΟΥΜΕ ΣΕ ΕΚΒΙΑΣΜΟΥΣ.
ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΟΥΜΕ ΣΕ «ΛΟΥΚΕΤΟ» ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΜΑΣ.
ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ.
Με τιμή
ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΟΠΤΙΚΩΝ-ΟΠΤΟΜΕΤΡΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ"

Πολιτικά παιχνίδια….για τα μάτια των ασφαλισμένων

Είναι προφανές ότι τις τελευταίες μέρες υπάρχει μια έντονη αντιπαράθεση μεταξύ ΕΟΠΥΥ και οπτικών, για τα…. μάτια των ασφαλισμένων !

Από τη μία οι οπτικοί, ως πάροχοι πρωτοβάθμιων υπηρεσιών περίθαλψης της όρασης, ενημερώνουν το κοινό, στα πλαίσια του παγκόσμιου μήνα όρασης, για την πρόληψη, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση οφθαλμολογικών παθήσεων και οργανώνουν δραστηριότητες δωρεάν ελέγχου όρασης και παροχής γυαλιών οράσεως σε ευπαθείς ομάδες.

Από την άλλη, ο υφυπουργός υγείας ασκεί μνημονιακή πολιτική (βαφτιζόμενη ως «κοινωνική»), και αναλώνεται σε λογιστικούς υπολογισμούς, clawback και πηχυαίες τοποθετήσεις σε εφημερίδες. Θα ήταν σίγουρα ωριμότερο η "εξουσία" αντι αυτών να αξιολογήσει τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού στην Ελλάδα που χρήζει διαθλαστικής διόρθωσης, να ενημερώσει το κοινό για τις αληθινές διαστάσεις του προβλήματος, δίνοντας παράλληλα έμφαση στην πρόληψη.

Ο προϋπολογισμός των 50εκ ευρώ ανά χρόνο μπορεί να φαίνεται σε κάποιον υπερβολικός, αλλά θα περιμέναμε ο υφυπουργός υγείας, ως ιατρός, να μην υπολογίζει τις πραγματικές ανάγκες των ασφαλισμένων με βάση τις δαπάνες των προηγούμενων ετών, πολύ απλά γιατί το 80% αυτών που έχουν ανάγκη διόρθωσης της όρασής τους δεν έχει ακόμα επισκεφτεί τον ΕΟΠΥΥ! Και αυτό όχι μόνο γιατί δεν έχει τον ελεύθερο χρόνο σήμερα να ακολουθήσει την γραφειοκρατία που του επιβάλλεται (εξέταση, ελεγκτής, οπτικός, αναμονή 6-9 μηνών για αποζημίωση), αλλά γιατί τα 100€ μια φορά κάθε 4 χρόνια (25€ το χρόνο) για την αγορά διορθωτικών γυαλιών ή φακών επαφής δεν αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές ανάγκες ενός διοπτροφόρου, όπως συμβαίνει με άλλες παροχές υγείας.

Ειλικρινά δε βρέθηκε κάποιος στο υπουργείο να συλλέξει τα πραγματικά δεδομένα σχετικά με τα επίπεδα επιπολασμού της μυωπίας και να ενημερωθεί για τις ενέργειες πρόληψης που ήδη πραγματοποιούνται σε άλλες χώρες στα σχολεία; Γνωρίζει κάποιος στο υπουργείο ότι το 40% των μαθητών στην 3^ηλυκείου έχει μυωπία και ότι η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού μετά την ηλικία των 45 ετών χρειάζεται γυαλιά για τη διόρθωση της κοντινής και ενδιάμεσης όρασης;

Στη χώρα μας εκτιμάται ότι σήμερα τουλάχιστον ένα 35% του πληθυσμού είναι μύωπες και ένα 15% υπερμέτρωπες, δηλαδή περίπου 5.000.000 άνθρωποι. Αν θεωρήσουμε ότι απαιτούνται αλλαγές μια φορά στα 3 χρόνια (αν και είναι σήμερα γνωστό ότι οφθαλμολογικός έλεγχος πρέπει να γίνεται τουλάχιστον κάθε 2 χρόνια - μάλιστα, στα μαθητικά χρόνια αλλαγές στη μυωπία παρατηρούνται κάθε χρόνο) τότε 3.75 εκατομμύρια άτομα χρήζουν αλλαγής στα μακρινά γυαλιά τους κάθε χρόνο.

Επίσης, 5.000.000 περίπου άνθρωποι χρειάζονται πρεσβυωπικά γυαλιά για τη διόρθωση της κοντινής του όρασης μετά την ηλικία των 45 ετών (το 45.5% του πληθυσμού σήμερα). Αν θεωρήσουμε ότι η απαραίτητη ισχύς για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας μεταβάλλεται κάθε 3 χρόνια, αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 1.4 εκ. άτομα που χρήζουν αλλαγής στα κοντινά γυαλιά τους κάθε χρόνο λόγω τροποποίησης της συνταγής τους. Στο σύνολο δηλαδή 5.15 εκ. ασφαλισμένοι χρειάζονται αλλαγή κάθε 3 χρόνια στη διαθλαστική τους διόρθωση, χωρίς να υπολογίζουμε πληθυσμό με ασθένειες που χρήζουν ειδική αντιμετώπιση (π.χ. ειδικούς φακούς επαφής στον κερατόκωνο και άλλες παθήσεις του κερατοειδή, βοηθήματα χαμηλής όρασης σε παθήσεις της ωχράς κλπ..)

Αν θεωρήσουμε ότι οι αλλαγές δεν απαιτούνται κάθε 3, αλλά κάθε 4 χρόνια, όπως ορίζει ο ΕΟΠΥΥ, τότε περίπου 3.86 εκ ασφαλισμένοι χρήζουν αλλαγής κάθε χρόνο. Από αυτούς σήμερα μόνο 500.000 κάθε χρόνο μπαίνουν στη διαδικασία αποζημίωσης μέσω ΕΟΠΥΥ, με την δαπάνη να φτάνει τα 50εκ ευρώ, από τα οποία, βέβαια, τα 20εκ επιστρέφουν ΑΜΕΣΑ στο κράτος μέσω του ΦΠΑ, και ένα ακόμα σημαντικό ποσό μέσω του ΕΦΚΑ και του φόρου εισοδήματος. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασφαλισμένων είτε αγοράζουν γυαλιά ΧΩΡΙΣ να διεκδικούν τα 100€ από τον ΕΟΠΠΥ, είτε αγοράζουν έτοιμα γυαλιά, επικίνδυνα για την όραση, από περίπτερα, φαρμακεία και πλανόδιους πωλητές. Τα έσοδα ΜΟΝΟ από το υπέρογκο ΦΠΑ των 24% που αποδίδουν οι υπόλοιποι ασφαλισμένοι για τη διόρθωση της όρασής τους φτάνει περίπου τα 80-100 εκ ευρώ το χρόνο, ξεπερνώντας κατά πολύ τα 50 εκ. ευρώ των παροχών από τον ΕΟΠΥΥ, ενώ ακόμα περισσότερα είναι τα αντίστοιχα έσοδα του κράτους από ΕΦΚΑ και φόρο εισοδήματος. Μάλιστα ΦΠΑ 24% είναι υποχρεωμένοι να αποδώσουν οι οπτικοί και για τις παροχές τους, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα επαγγέλματα που δραστηριοποιούνται στο χώρο της περίθαλψης της υγείας.

Αν πραγματικά η κυβέρνηση θέλει να επιδείξει κοινωνικό πρόσωπο οφείλει να μειώσει το ΦΠΑ σε επίπεδα κάτω από 10% για τα ιατροτεχνολογικά οπτικά είδη (γυαλιά οράσεως και φακούς επαφής), ώστε αυτά να προσφέρονται σε προσιτές τιμές σε ΟΛΟΥΣ που τα έχουν ανάγκη. Αυτή η τιμολογιακή πολιτική ακολουθείται σχεδόν απ' όλες τις χώρες της Ευρώπης: στην Πορτογαλία το ΦΠΑ είναι 6% για φακούς επαφής και οφθαλμικούς φακούς, και αντίστοιχα στην Ολλανδία 6%, στην Πολωνία 8%, στη Σλοβενία 9.5%, στη Σλοβακία 10%, στη Ρουμανία 9% τη Λιθουανία 5%, την Ουγγαρία 5%. Στην Ισπανία 10%, όπως στην Ιταλία και στη Γαλλία.  Όλες οι παραπάνω χώρες δεν προσφέρουν ΚΑΜΙΑ παροχή στους ασφαλισμένους για την αγορά γυαλιών οράσεως, εκτός από μερικές οικονομικά «ευπαθείς» ομάδες. Προσφέρουν όμως δωρεάν έλεγχο όρασης γιατί δίνουν έμφαση στην πρόληψη και τη διάγνωση !

Ολοκληρώνοντας, αντί ο υπουργός και η κυβέρνηση να αναλώνονται σε διαρκή αντιπαράθεση με τους επαγγελματίες υγείας, ας καταργήσουν ΠΛΗΡΩΣ το πενιχρό επίδομα των 25€ το χρόνο από τον ΕΟΠΥΥ (ας ισχύει μόνο για οικογένειες με πολύ χαμηλά εισοδήματα) και το αντίστοιχο ποσό να επενδυθεί για την επάνδρωση οφθαλμολογικών κλινικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβαθμιας περίθαλψης της όρασης, και στην έρευνα σχετικά με τους μηχανισμούς πρόληψης και αντιμετώπισης της μυωπίας, της πρεσβυωπίας και παθήσεων της οφθαλμικής μας υγείας.

ΥΓ: Δυστυχώς ο συγκεκριμένος υπουργός έχει επιδοθεί σε μία διαρκή επίθεση κατά των οπτικών, έχοντας το τελευταίο διάστημα παρερμηνεύσει τον επιστημονικό ρόλο του οπτικού-οπτομέτρη, υποβαθμίζοντας παράλληλα τα επαγγελματικά του δικαιώματα.

Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (κατά της Τύφλωσης): πληθυσμιακά στατιστικά και ο ρόλος του οπτομέτρη

Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (κατά της Τύφλωσης) εορτάζεται τη δεύτερη Πέμπτη κάθε Οκτωβρίου, με πρωτοβουλία της Διεθνούς Επιτροπής για την Πρόληψη της Τύφλωσης, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO). Στόχος των δύο οργανώσεων είναι να στρέψουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον στο πρόβλημα της τύφλωσης και τις επιπτώσεις του στον πάσχοντα πληθυσμό και στη δημόσια υγεία.

Σύμφωνα με την Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας (WHO), ο αριθμός των «νομικά τυφλών», δηλαδή των ασθενών με μείωση στην οπτική οξύτητα μεγαλύτερη από 95%, υπολογίζεται σε 39 εκατομμύρια ενώ έξι φορές μεγαλύτερος (246 εκατομμύρια) είναι ο αριθμός των ανθρώπων με διαταραχές στην όραση βαριάς ή ήπιας μορφής οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως ασθενείς με χαμηλή όραση. Ο όρος «χαμηλή όραση» δεν περιγράφει μία συγκεκριμένη πάθηση και δεν ταυτίζεται με την «τύφλωση»: το «χαμηλή» σημαίνει ότι η όραση αυτών των ασθενών είναι χαμηλότερη της φυσιολογικής (κατά ~ 70%) ενώ το «όραση» προσδιορίζει ότι οι ασθενείς με «χαμηλή όραση» δεν είναι τυφλοί. H απώλεια της όρασης είναι συνήθως προοδευτική και πλήττει μια μεγάλη κατηγορία συνανθρώπων μας, όχι μόνο άτομα τρίτης ηλικίας, αλλά επίσης ανθρώπους σε παραγωγική ηλικία ακόμα και μικρά παιδιά που αδυνατούν να εκπληρώσουν τις σχολικές τους δραστηριότητες.

Πληθυσμιακά στατιστικά και δεδομένα

Συστηματική ανάλυση δεδομένων που συλλέχθηκαν σε διάστημα εικοσαετίας σε παγκόσμιο επίπεδο και παρουσιάστηκε πρόσφατα από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στην «τύφλωση» (the Vision Loss Expert Group)¹ κατέληξε στα εξής ευρήματα: Οι κύριες αιτίες «τύφλωσης» παγκοσμίως, από το 1990 έως το 2010 ήταν ο καταρράκτης (36%), τα διαθλαστικά σφάλματα (μη διορθωμένα με γυαλιά ή φακούς επαφής) (20.5%) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (6%). Με διαφορετική ιεραρχία εμφανίζονται οι κύριες αιτίες διαταραχών όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής, που οδηγούν στη χαμηλή όραση, όπου τα διαθλαστικά σφάλματα αποτελούν την πρώτη αιτία (52%), ενώ ακολουθούν ο καταρράκτης (22%) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (2.5%). Αν και οι αιτίες της τύφλωσης διαφέρουν σημαντικά ανά περιοχή, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε κάθε γεωγραφική περιοχή, οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά τύφλωσης ή διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής.

Μέχρι πρόσφατα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν συμπεριλάμβανε το «μή-διορθωμένο» διαθλαστικό σφάλμα στους αιτίες «τύφλωσης» και είναι εμφανές ότι τα μεγάλα ποσοστά εμφάνισής του, όπως και αυτά του καταρράκτη, οφείλονται στην έλλειψης πρόσβασης σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας / οπτομετρικής και δευτεροβάθμιας / οφθαλμολογικής περίθαλψης σε πολλές περιοχές του πλανήτη (π.χ. Αφρική) αλλά δυστυχώς τελευταία, λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, και στον Δυτικο-Ευρωπαϊκό κόσμο.

Στον δυτικο-Ευρωπαικό κόσμο τα αίτια παρουσιάζουν κάπως διαφορετική κατανομή. Πρόσφατη δημογραφική μελέτη στη Μ. Βρετανία² έδειξε ότι οι κυριότερες παθήσεις για περιστατικά που έλαβαν βεβαίωση τυφλότητας μεταξύ 1 Απριλίου 2009 και 31 Μαρτίου 2010, αποτέλεσαν οι κληρονομούμενες παθήσεις του αμφιβληστροειδή (20.2%), όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και η νόσος του Stargardt, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (14.4%) και περιστατικά ατροφίας του οπτικού νεύρου (14.1%). Οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας και το γλαύκωμα, μπορεί να συγκεντρώνουν μικρότερα ποσοστά, 7.3% και 8.6% αντίστοιχα, αλλά αποτελούν διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής και συνήθως οδηγούν σε χαμηλή όραση και όχι σε «νομική τύφλωση».

Αν κι εκτιμάται ότι το 65% από τα 39 εκατομμύρια τυφλών και το 76% από τα 246 εκατομμύρια ανθρώπων με διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής θα μπορούσαν να προληφθούν ή να θεραπευθούν σε πρώιμα στάδια εκδήλωσής τους, στις περισσότερες περιπτώσεις η χαμηλή όραση είναι σπάνια αναστρέψιμη, ενώ δεν επιτυγχάνεται σημαντική βελτίωση με τη χρήση συμβατικών μεθόδων διόρθωσης, όπως με γυαλιά οράσεως και φακούς επαφής, ή με χειρουργική επέμβαση.

Βοηθήματα αποκατάστασης χαμηλής όρασης και ο ρόλος του οπτομέτρη

Οι ανωτέρω παθήσεις συνήθως μειώνουν την ποιότητα της κεντρικής όρασης του ασθενή, δυσκολεύοντας βασικές ικανότητες όρασης, όπως η ανάγνωση και η αναγνώριση προσώπων, και σε ορισμένες περιπτώσεις και την περιφερική όραση, που είναι σημαντική στην ανίχνευση αντικειμένων και πιθανών κινδύνων και στον προσανατολισμό μας στον χώρο, ιδιαίτερα σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού.

O συνηθέστερος τρόπος για να διευκολυνθεί ο ασθενής με χαμηλή όραση είναι η μεγέθυνση η οποία επιτυγχάνεται με απλές καθημερινές λύσεις όπως ο εξοπλισμός του σπιτιού με αντικείμενα λειτουργικού μεγέθους (πχ. μεγάλα ρολόγια, τηλεοράσεις, καθρέπτες κτλ), είτε με διόρθωση του χρήστη με ισχυρούς συγκλίνοντες φακούς οράσεως ώστε να πλησιάζει πολύ κοντά το αντικείμενο ενδιαφέροντος. Η αποτελεσματικότερη λύση είναι η χρήση μεγεθυντών εικόνας ποικίλων μορφών ενώ ευρεία είναι η χρήση τηλεσκοπικών συστημάτων για μονόφθαλμη συνήθως χρήση, προσαρμοσμένα ή μή σε σκελετό οράσεως αλλά και ηλεκτρονικά συστήματα που σαρώνουν το κείμενο ενδιαφέροντος ενώ παράλληλα το προβάλλουν μεγεθυμένο (έως και 50 φορές) σε συνδεδεμένη οθόνη στην τηλεόραση ή σε φορητή συσκευή.

Είναι γνωστό, επίσης, ότι λόγω της γήρανσης το φως που φτάνει στον αμφιβληστροειδή μειώνεται σημαντικά. Είναι αναμενόμενο, επομένως, να απαιτείται περισσότερο φως για την διεκπεραίωση ορισμένων καθημερινών δραστηριοτήτων, κυρίως στα άτομα με χαμηλή όραση. Για την ενίσχυση του φωτός, διατίθενται σήμερα ειδικές συσκευές ελεγχόμενου φωτισμού με LED που προσαρμόζονται στην υπάρχουσα διόρθωση του χρήστη και διευκολύνουν κοντινές δραστηριότητες όπως ανάγνωση οδηγιών σε μικρά μπουκάλια ή φάρμακα, βίδωμα, πλέξιμο κλπ. Αντιθέτως, σε περιπτώσεις φωτοφοβίας, για τον περιορισμό του ενοχλητικού φωτός, εκτός από τη χρήση ειδικών απορροφητικών γυαλιών ηλίου σε εξωτερικούς χώρους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν φακοί με ειδικά απορροφητικά φίλτρα σε εσωτερικούς χώρους ώστε να ελαττώσουν το θάμβος από τη διάχυση του φωτός στον οφθαλμό.

Επίσης, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι τις περισσότερες φορές οι ασθενείς με σχετικά καλή όραση (~30% όραση) είναι πιο αναστατωμένοι και απογοητευμένοι από εκείνους με σοβαρή απώλεια όρασης (~10% όραση), οι οποίοι συνήθως έχουν παρατήσει κάθε δραστηριότητα που απαιτεί λειτουργική όραση. Για αυτό είναι απαραίτητο οι ασθενείς με χαμηλή όραση να ενημερώνονται για τα βοηθήματα από εξειδικευμένους οπτομέτρες και να εξοικειώνονται για τις ιδιαιτερότητές τους πριν απωλέσουν μεγάλο ποσοστό της όρασής τους, ώστε η χρήση τους να επιφέρει τη μέγιστη απόδοση. Τα βοηθήματα χαμηλής όρασης εκτός από εργαλεία ρουτίνας στην καθημερινότητα των ανθρώπων με μειωμένη όραση, αποτελούν μέρος της συνολικής διαδικασίας αποκατάστασης της εναπομείνουσας λειτουργικής όρασης, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει βελτίωση από χειρουργική ή φαρμακευτική θεραπεία.

Ο ρόλος του οπτικού-οπτομέτρη είναι απαιτητικός και οπωσδήποτε δε σταματάει στην πώληση μιας εξελιγμένης συσκευής. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ασθενών που αγοράζουν βοηθήματα ¨υψηλού κόστους¨ χωρίς να καταφέρουν να τα χρησιμοποιήσουν ποτέ. Σε τοπικό επίπεδο, τόσο η συνεργασία οπτικών-οπτομετρών, οφθαλμιάτρων, κοινωνικών λειτουργών και άλλων επαγγελματιών που σχετίζονται με προβλήματα όρασης για την ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής, όσο και η επικοινωνία με φορείς και συλλόγους που απαρτίζονται από άτομα με χαμηλή όραση (πχ. Ένωση Αμφιβληστροειδοπαθών, Σύνδεσμοι Τυφλών) είναι επιτακτική για την αφύπνιση των πασχόντων που έχουν εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια αποκατάστασης της εναπομείνουσας όρασής τους. Κοινός στόχος όλων θα πρέπει να είναι η κινητοποίηση του ίδιου του ασθενούς με χαμηλή όραση, όσο και του περιβάλλοντός του, για την κατάκτηση της «σταθερότητας» της όρασής του και την κατάλληλη προετοιμασία του για πιθανή «ύφεση» αυτής.

Βιβλιογραφία

1. Bourne RRA, Stevens GA, White RA, Smith JL, Flaxman SR, Price j, Jonas JB, Keeffe G, Leasher J, Naidoo K, Pesudovs K, Resnikoff S, Taylor HR, on behalf of the Vision Loss Expert Group (2013). Causes of vision loss worldwide, 1990–2010: a systematic analysis. Lancet Glob Health 2013; 1: e339–49.

2. Liew G, Michaelides M, Bunce C (2014). A comparison of the causes
 of blindness certifications in England and Wales in working age adults (16–64 years), 1999–2000 with 2009–2010. BMJ Open 2014;4:e004015.