Είναι ασφαλή τα γυαλιά οράσεως που αγοράζονται από το διαδίκτυο?

Ελένη Πουλερέ MSc και Σωτήρης Πλαΐνης MSc, PhD, FBCLA

Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, οι διοπτροφόροι επισκέπτονται τον οπτομέτρη ή οφθαλμίατρό τους για τη συνταγογράφηση των γυαλιών οράσεως, τα οποία προμηθεύονται από καταστήματα παροχής υπηρεσιών οπτικής. Ο κατάλληλος σκελετός επιλέγεται με τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού και λαμβάνονται οι απαραίτητες μετρήσεις (Εικόνα 1), όπως η διακορική απόσταση, τα ύψη εφαρμογής, η κλίση του σκελετού και άλλες. Η κατασκευή των γυαλιών γίνεται κατά παραγγελία ενώ η ποιότητα του σκελετού, των οφθαλμικών φακών και η ακρίβεια της συνταγής ελέγχονται από τον οπτικό, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την τελική εφαρμογή κάθε νέου ζεύγους γυαλιών οράσεως στο πρόσωπο του πελάτη.

Εικόνα 1: Διαδικασία λήψης των απαραίτητων μετρήσεων πριν την κατασκευή των γυαλιών απο επαγγελματία οπτικό-οπτομέτρη σε οπτικό κατάστημα.

Τα τελευταία χρόνια, οι επιταχυνόμενοι ρυθμοί αύξησης του ηλεκτρονικού εμπορίου, έχουν διαφοροποιήσει τον τρόπο διακίνησης όλων των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των οπτικών ειδών (γυαλιά ηλίου, φακοί επαφής, υγρά καθαρισμού, γυαλιά οράσεως). Χαρακτηριστικά, στο Ηνωμένο Βασίλειο περίπου το 6% των σκελετών οράσεως αγοράστηκαν μέσω του διαδικτύου το 2013 (Brogan, 2014). Πρόσφατη επιστημονική μελέτη (Alderson, 2016) που οργανώθηκε από το Κολλέγιο Οπτομετρών της Μεγάλης Βρετανίας, αξιολόγησε την ποιότητα των γυαλιών οράσεως που αγοράστηκαν μέσω διαδικτύου, συγκριτικά με άλλα που αγοράστηκαν από καταστήματα οπτικών / οπτομετρών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Συνολικά αξιολογήθηκαν 309 γυαλιά οράσεως απο τα οποία τα μισά (154) αγοράστηκαν από διαδικτυακούς προμηθευτές ενώ τα υπόλοιπα από υπερ-καταστήματα (21%), ανεξάρτητα καταστήματα (33%) και εμπορικές αλυσίδες οπτικής-οπτομετρίας (46%), αντιπροσωπευτικό δείγμα του μεριδίου της αγοράς των οπτικών στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι συμμετέχοντες (33 διοπτροφόροι) διαχωρίστηκαν σε ομάδες σύμφωνα με τη συνταγή των γυαλιών τους (μονοεστιακά γυαλιά χαμηλών βαθμών, μονοεστιακά υψηλών βαθμών και πολυεστιακά) και κλήθηκαν να αγοράσουν 10 γυαλιά οράσεως ο κάθε ένας, από 5 καταστήματα οπτικών ειδών και από 5 ηλεκτρονικά καταστήματα με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Μέσω ερωτηματολογίου, βαθμολόγησαν τα γυαλιά, ως προς την όραση, την αισθητική των σκελετών και την ασφάλεια που τους παρείχαν. Παράλληλα, έμπειροι οπτικοί αξιολόγησαν την ποιότητα των σκελετών, των οφθαλμικών φακών, την εμφάνιση και την εφαρμογή του σκελετού στο πρόσωπο, ενώ μετρήθηκε η ακρίβεια εκτέλεσης της συνταγής σύμφωνα με τα πρότυπα ασφαλείας (ISO) για τη διόρθωση των διαθλαστικών σφαλμάτων.

Βαθμολόγηση και αξιολόγηση γυαλιών οράσεως

Τα γυαλιά οράσεως που αγοράστηκαν από οπτικά καταστήματα εμφάνισαν καλύτερη εφαρμογή του σκελετού (30%) σε σύγκριση με τις διαδικτυακές αγορές (13%) και καλύτερους οφθαλμικούς φακούς, ενώ  η βαθμολογία υπέρ των καταστημάτων ήταν σημαντικά μεγαλύτερη στις υψηλές (δυσκολότερες) συνταγές και στα πολυεστιακά γυαλιά οράσεως. Το μέσο κόστος των γυαλιών που αγοράστηκαν ηλεκτρονικά (£73) ήταν σημαντικά χαμηλότερο απο εκείνο που διατέθηκε στα οπτικά καταστήματα (£125), γεγονός που συσχετίζεται με τη χαμηλότερη ποιότητα των προϊόντων που αγοράστηκαν διαδικτυακά. Το 79% των διοπτροφόρων δήλωσε ότι θα αγόραζε τα επόμενα γυαλιά οράσεως από οπτικό κατάστημα, ενώ το 21%,  θα επέλεγε το διαδίκτυο λόγω της καθαρότητας των τιμών, των χαμηλότερων χρεώσεων και την απουσία της «πίεσης για αγορά».

Οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν τα γυαλιά ώς «μη αποδεκτά» ή «μη ασφαλή» με ποσοστά 19% και 6% αντίστοιχα, με σημαντικά περισσότερα εκείνα απο ηλεκτρονικές αγορές (30%) σε σχέση με τις αγορές από καταστήματα (10%). Βασική αιτιολόγηση ήταν η κακή εφαρμογή του σκελετού και η φτωχή αισθητική παρά η καθαρότητα στην ίδια την όραση, όπως θα περίμεναν οι επαγγελματίες οφθαλμικής υγείας.

Το 7% του συνόλου των γυαλιών οράσεως της μελέτης βρέθηκαν εκτός των προβλεπόμενων ανοχών του Βρετανικού προτύπου (BS EN ISO 21987:2009) όσον αφορά την ισχύ των οφθαλμικών φακών, τον άξονα κυλίνδου, την ισχύ του κοντινού addition, τη θέση δεξιού και αριστερού φακού κ.α. Τόσο στα μονοεστιακά όσο και στα πολυεστιακά γυαλιά οράσεως, βρέθηκαν αποκλίσεις από τα κέντρα εφαρμογής, σφάλματα που ήταν περισσότερα στις διαδικτυακές αγορές και αποδόθηκαν στην λανθασμένη μέτρηση διακορικής απόστασης και ύψους εφαρμογής.

Συστάσεις - Συμπεράσματα

Η αγορά γυαλιών οράσεως από το διαδίκτυο δεν εξασφαλίζει την ακρίβεια στη λήψη των μετρήσεων, τη σωστή επιλογή σκελετού σύμφωνα με τη δεδομένη συνταγή του πελάτη, ούτε την τελική εφαρμογή στο πρόσωπό του, καθώς οι μετρήσεις λαμβάνονται, αν λαμβάνονται, με ευθύνη του αγοραστή και με ποικίλους τρόπους (από προηγούμενα γυαλιά, από φωτογραφία, απο τρίτο άτομο κ.α). Τα ηλεκτρονικά καταστήματα οφείλουν να παρέχουν προειδοποίηση προς τον αγοραστή για τους πιθανούς κινδύνους ατυχημάτων ή προβλημάτων στην οδήγηση, καθώς η προσεγγιστική εκτίμηση του κέντρου και του ύψους εφαρμογής των φακών, ιδιαίτερα στους πολυεστιακούς σχεδιασμούς, μπορεί να επιφέρει «θόλωση» στο κατώτερο τμήμα του οπτικού πεδίου και παραμορφώσεις στην περιφέρεια των οφθαλμικών φακών, με αποτέλεσμα τη συχνή εμφάνιση ενοχλητικών συμπτωμάτων κοπιωπίας.

Στα καταστήματα παροχής οπτικών προϊόντων θα πρέπει να αφιερώνεται επαρκής χρόνος για μετρήσεις και εφαρμογή του σκελετού στο πρόσωπο του πελάτη, ενώ η  εφαρμογή των πολυεστιακών θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από οπτικό-οπτομέτρη, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι μη αποδεκτές εφαρμογές.

Ο κύριος ερευνητής της μελέτης και καθηγητής του τμήματος Επιστημών της Όρασης στο Πανεπιστήμιο του Bradford, David Elliott, επισημαίνει οτι: «Τα αποτελέσματα της έρευνας θα βοηθήσουν τους διοπτροφόρους να κατανοήσουν τις πιθανές επιπλοκές απο γυαλιά που δεν αγοράζονται με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις υψηλές συνταγές και για τους χρήστες πολυεστιακών και διπλεστιακών γυαλιών, κυρίως για την περίπτωση των ηλικιωμένων, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων και πτώσεων σε αυτή την ομάδα σε περίπτωση μη ικανοποιητικής εφαρμογής».

Αν και τα δεδομένα σχετικά με την πρωτοβάθμια εξέταση της όρασης στην Ελλάδα διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο, τα ευρήματα θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψιν απο τους Έλληνες καταναλωτές που επιλέγουν την ηλεκτρονική αγορά γυαλιών οράσεως. Η φυσική παρουσία του πελάτη κατά την παραγγελία και την παραλαβή των γυαλιών του, είναι απαραίτητη τόσο για τη σωστή ενημέρωση σχετικά με την ορθή χρήση των γυαλιών (κατάλληλη απόσταση, φωτισμός, συντήρηση), όσο και για τις απαραίτητες ρυθμίσεις στο πρόσωπό του, οι οποίες είναι καθοριστικής σημασίας για τη λειτουργική όραση που παρέχουν όλα τα γυαλιά οράσεως αλλά κυρίως για τα πολυεστιακά, διπλεστιακά ή μεσαίας όρασης γυαλιά.

Περισσότερα στοιχεία σχετικά με την παραπάνω μελέτη μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο "Σύγκριση ποιότητας γυαλιών οράσεως αγορασμένα από το διαδίκτυο και από πρακτικές οπτικής-οπτομετρίας στο Ηνωμένο Βασίλειο", που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Συγχρονη Οπτική (τεύχος Οκτωβρίου 2016).

Βιβλιογραφία

1.              Alderson, Alison J.; Green, Alison; Whitaker, David; Scally, Andrew J.; Elliott, David B. A Comparison of Spectacles Purchased Online and in UK Optometry Practice. Optom Vis Sci 2016; 93:00Y00.

2.              Pesudovs K, Garamendi E, Elliott DB. The Quality of Life Impact of Refractive Correction (QIRC) Questionnaire: development and validation. Optom Vis Sci 2004;81:769Y77.

3.              Brogan R. Optician: Mintel warns of increased competition.Διαθέσιμο στη σελίδα: https://www.opticianonline.net/features/competition-expected-heighten.

4.              British Standards Institution. Ophthalmic OpticsVMounted Spectacle Lenses: BS EN ISO 21987; 2009. London, British Standards Institution; 2009

Υποδιόρθωση της μυωπίας: ένας ακόμη μύθος

Για πολλές δεκαετίες κυριαρχούσε η λανθασμένη άποψη ότι η σκόπιμη υποδιόρθωση της μυωπίας (μειωμένη ισχύς των οφθαλμικών φακών) ωφελούσε παιδιά και έφηβους που παρουσίαζαν αυξητική μυωπική τάση. Και αυτό γιατί πίστευαν, βασιζόμενοι σε περιπτώσεις από την καθημερινή κλινική πράξη, ότι η θόλωση που προκαλείται από μικρό μυωπικό σφάλμα (με το είδωλο να σχηματίζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή και ελαφρώς αφεστιασμένο) εμπόδιζε την ανάπτυξη των οφθαλμών. 

Αυτή η στρατηγική έχει από τότε αποδειχθεί ότι είναι αναποτελεσματική [1-3], ενώ οι δύο κλινικές μελέτες που έτρεξαν έδειξαν ότι η υποδιόρθωση προκαλεί επιτάχυνση της αύξησης του αξονικού μήκους, και όχι επιβράδυνση [1, 2]. Επίσης είναι προφανές ότι η υποδιόρθωση μειώνει την όραση των παιδιών, η οποία θα μπορούσε να είναι επιζήμια τόσο στην εκπαίδευσή τους όσο και στην ασφάλειά τους.

Οπότε, είναι σημαντικό, σε κάθε περίπτωση να συνταγογραφείται όλο το ποσό του μυωπικού διαθλαστικού σφάλματος στα γυαλιά, ενώ οι φακοί επαφής θα πρέπει να παρουσιάζουν ελαφρώς μειωμένη ισχύ για μυωπίες > 4.00 D, ανάλογα με την απόσταση του δοκιμαστικού σκελετού από το επίπεδο των οφθαλών και το μέγεθος της μυωπίας.

Βιβλιογραφία

1. Chung, K., N. Mohidin, and D.J. O'Leary, Undercorrection of myopia enhances rather than inhibits myopia progression. Vision Research, 2002. 42(22): p.2555-2559.
2. Adler, D. and M. Millodot, The possible effect of undercorrection on myopic progression in children. Clin Exp Optom, 2006. 89(5): p. 315-21.
3. Li, S.Y., et al., Effect of undercorrection on myopia progression in 12-year-old children. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol, 2015. 253(8): p. 1363-8.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΟΡΑΣΗΣ [ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΥΦΛΩΣΗΣ]

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (κατά της Τύφλωσης) που εορτάζεται κάθε δεύτερη Πέμπτη του Οκτωβρίου, ο Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης και ο Σωτήρης Πλαΐνης, από Εργαστήριο Οπτικής και Όρασης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης αναλύουν τα πληθυσμιακά στατιστικά των προβλημάτων όρασης.

Σύμφωνα με την Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας (WHO), ο αριθμός των «νομικά τυφλών», δηλαδή των ασθενών με μείωση στην οπτική οξύτητα μεγαλύτερη από 95%, υπολογίζεται σε 39 εκατομμύρια ενώ έξι φορές μεγαλύτερος (246 εκατομμύρια) είναι ο αριθμός των ανθρώπων με διαταραχές στην όραση βαριάς ή ήπιας μορφής οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως ασθενείς με χαμηλή όραση. Ο όρος «χαμηλή όραση» δεν περιγράφει μία συγκεκριμένη πάθηση και δεν ταυτίζεται με «τύφλωση»: το «χαμηλή» σημαίνει ότι η όραση αυτών των ασθενών είναι χαμηλότερη της φυσιολογικής (κατά ~ 70%) ενώ το «όραση» προσδιορίζει ότι οι ασθενείς με «χαμηλή όραση» δεν είναι τυφλοί. H απώλεια της όρασης είναι συνήθως προοδευτική και πλήττει μια μεγάλη κατηγορία συνανθρώπων μας, όχι μόνο άτομα τρίτης ηλικίας, αλλά επίσης ανθρώπους σε παραγωγική ηλικία ακόμα και νεαρούς που αδυνατούν να εκπληρώσουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Συστηματική ανάλυση δεδομένων που συλλέχθηκαν σε διάστημα εικοσαετίας σε παγκόσμιο επίπεδο και παρουσιάστηκε πρόσφατα από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στην «τύφλωση» (the Vision Loss Expert Group¹) κατέληξε στα εξής ευρήματα: Οι κύριες αιτίες «τύφλωσης» παγκοσμίως, από το 1990 έως το 2010 ήταν ο καταρράκτης (36%), τα διαθλαστικά σφάλματα (μη διορθωμένα με γυαλιά ή φακούς επαφής) (20.5%) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (6%). Με διαφορετική ιεραρχία εμφανίζονται οι κύριες αιτίες διαταραχών όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής, που οδηγούν στη χαμηλή όραση, όπου τα διαθλαστικά σφάλματα αποτελούν την πρώτη αιτία (52%), ενώ ακολουθούν ο καταρράκτης (22%) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (2.5%). Αν και οι αιτίες της τύφλωσης διαφέρουν σημαντικά ανα περιοχή, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε κάθε γεωγραφική περιοχή, οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά τύφλωσης ή διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής.

Ο Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλος της Παγκόσμιας Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για Παθήσεις της Όρασης Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης τονίζει ότι, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στις χειρουργικές τεχνικές σε πολλές χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, σήμερα εκτιμάται ότι στο 80% των παραπάνω περιπτώσεων τύφλωσης, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Εξαίρεση αποτελεί ίσως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που χαρακτηρίζεται ως η πάθηση των ηλικιωμένων.

Ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης, στέλεχος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος λέκτορας του Πανεπιστημίου Manchester, σημειώνει ότι μέχρι πρόσφατα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν συμπεριλάμβανε το «μη-διορθωμενο» διαθλαστικό σφάλμα στις αιτίες «τύφλωσης» και είναι εμφανές ότι τα μεγάλα ποσοστά εμφάνισής του, όπως και αυτά του καταρράκτη, οφείλονται στην έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας οφθαλμολογικής περίθαλψης σε πολλές περιοχές του πλανήτη (π.χ. Αφρική). Η έλλειψη και η ανισότητα της πρόσβασης σε υπηρεσίες πρόληψης και υγιεινής των ματιών σε αυτές τις περιοχές του κόσμου περιορίζει τα οφέλη που θα μπορούσαν οι πάσχοντες να είχαν από τις σύγχρονες ιατρικές εξελίξεις ενώ εκμηδενίζει τις πιθανότητες πρόληψης.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, στον δυτικο-Ευρωπαικό κόσμο τα αίτια παρουσιάζουν κάπως διαφορετική κατανομή. Πρόσφατη δημογραφική μελέτη στη Μ. Βρετανία² έδειξε ότι οι κυριότερες παθήσεις για περιστατικά που έλαβαν βεβαίωση «νομικής τύφλωσης» μεταξύ 1 Απριλίου 2009 και 31 Μαρτίου 2010, αποτέλεσαν οι κληρονομούμενες παθήσεις του αμφιβληστροειδή (20.2%), όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και η νόσος του Stargardt, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (14.4%) ακολουθούμενες από περιστατικά ατροφίας του οπτικού νεύρου (14.1%). Οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας (π.χ ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και μυωπική ωχροπάθεια) και το γλαύκωμα, μπορεί να συγκεντρώνουν μικρότερα ποσοστά, 7.3% και 8.6% αντίστοιχα, αλλά αποτελούν διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής και συνήθως οδηγούν σε χαμηλή όραση και όχι «νομική τύφλωση».

Είναι προφανές, ότι η έλλειψη της οικονομικής ανάπτυξης είναι ένας παράγοντας που επιδεινώνει τη συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών της όρασης. Για το λόγο αυτό, τα προγράμματα πρόληψης της τύφλωσης πρέπει να ασχοληθούν όχι μόνο με τον περιορισμό της τύφλωσης που μπορεί να αποφευχθεί αλλά και με την ταυτόχρονη οικονομική ανάπτυξη. Το κόστος της αποκατάστασης και της περίθαλψης που παρέχεται σε άτομα με προβλήματα όρασης είναι τα πιο προφανή. Λιγότερο εμφανείς, αλλά εξίσου σημαντικές ωστόσο, είναι οι έμμεσες δαπάνες που προκύπτουν από την απώλεια της παραγωγικότητας αυτών των ατόμων.

Βιβλιογραφία

1. Bourne RRA, Stevens GA, White RA, Smith JL, Flaxman SR, Price j, Jonas JB, Keeffe G, Leasher J, Naidoo K, Pesudovs K, Resnikoff S, Taylor HR, on behalf of the Vision Loss Expert Group (2013). Causes of vision loss worldwide, 1990–2010: a systematic analysis. Lancet Glob Health 2013; 1: e339–49.

2. Liew G, Michaelides M, Bunce C (2014). A comparison of the causes
of blindness certifications in England and Wales in working age adults (16–64 years), 1999–2000 with 2009–2010. BMJ Open 2014;4:e004015.