Eίναι πράγματι οι μύωπες πιο ευφυείς ή είμαστε "χαμένοι στη μετάφραση";

Πολύ πρόσφατα δημοσιεύτηκε στο Nature Communications* ένα ενδιαφέρον άρθρο που παρουσίασε τα αποτελέσματα μιας γονιδιακής μελέτης (GWAS, Genome-Wide Association Study) (βλ αριστερά) η οποία συγκέντρωσε γενετικά δεδομένα από έναν πληθυσμό 300.486 ατόμων (ηλικίας 16 με 102 ετών) με Ευρωπαϊκή καταγωγή από 57 επιμέρους μελέτες (στην οποία συμμετείχαν 181 ερευνητικά κέντρα).

Σκοπός της μελέτης ήταν η στατιστική συσχέτιση γνωσιακών και γενετικών δεδομένων (όπως αυτή καθορίζεται από 108 γονίδια που εχουν συσχετιστεί με αναπτυγμένη λειτουργία) με διάφορες μεταβλητές της υγείας, όπως η όραση, η υπέρταση και η μακροζωία. Ανάμεσα στα αποτελέσματα βρέθηκε γενετική συσχέτιση μεταξύ ανεπτυγμένης γνωσιακής λειτουργίας και (ι) της χρήσης γυαλιών ή φακών επαφής (rg = 0.28, SE = 0.04) (ιι) της μυωπίας (rg = 0.32, SE = 0.03) ενώ επιπλέον παρατηρήθηκε αρνητική, αν και λιγότερο ισχυρή, συσχέτιση με την ύπαρξη της υπερμετρωπίας (rg = −0.21)". 

Η συγγραφική ομάδα βέβαια ανέφερε τις παραπάνω συσχετίσεις χωρίς κάν να σχολιάσει τον μηχανισμό στον οποίο πιθανόν να οφείλονται αυτές. Για λόγους εντυπωσιασμού και εμπορικότητας, όμως, τα εκλαϊκευμένα κείμενα που εμφανίστηκαν τις επόμενες μέρες τόσο σε ελληνικά αλλά σε ξενόγλωσσα μέσα ενημέρωσης (ακόμα και στη Guardian) "χάθηκαν στη μετάφραση", χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα με τον τρόπο που βόλευε τη δημοσιότητα, χωρίς καν να μπούνε στη διαδικασία ελέγχου των συμπερασμάτων τους. Έτσι εμφανίστηκαν κείμενα με πηχιαίους τίτλους όπως:

"Όσοι φοράνε γυαλιά έχουν γενετική προδιάθεση να είναι πιο έξυπνοι" "Όσοι φοράνε γυαλιά είναι, όντως, πιο έξυπνοι" "Πιο έξυπνοι και πιο υγιείς όσοι φοράνε γυαλιά ...!!" "Γιατί οι μύωπες είναι πιο έξυπνοι;"

Οι ερευνητές βρήκαν συσχέτιση μεταξύ γονιδίων που προάγουν τη "γνωσιακή λειτουργία" και της χρήσης μυωπικών γυαλιών και οι δημοσιογράφοι σε όλο τον κόσμο έβγαλαν είδηση για γενετική προδιάθεση, μπερδεύοντας τους αιτιογενείς παράγοντες με το αποτέλεσμα !!

Είναι κατανοητό ότι οι άνθωποι που έχουν αναπτυγμένη γνωσιακή λειτουργία διαβάζουν κατά μέσο όρο περισσότερο. Ως αποτέλεσμα, αναμέμεται να χρησιμοποιούν για περισσότερο χρόνο την κοντινή τους όραση, στερούμενοι δραστηριοτήτων σε υπαίθριους χώρους. Από την άλλη, τα αποτελέσματα πολλών πρόσφατων μελετών καταδεικνύουν ότι ο αριθμός των παιδιών με μυωπία έχει αυξηθεί σήμερα κυρίως για δύο λόγους: (1) λόγω της αποχής των παιδιών από δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους και της έντονης αστικοποίησης (αυξημένες απαιτήσεις σε σχολεία, φροντιστήρια και ενασχολήσεις σε κλειστούς χώρους) (2) εξαιτίας του παρατεταμένου χρόνου κοντινής εργασίας ως αποτέλεσμα της εντατικής εκπαίδευσης και της υπερβολικής χρήσης υπολογιστών και άλλων διαδραστικών συσκευών (tablets, κινητά τηλέφωνα).

Δεν είναι τυχαίο, επομένως, ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά μυωπίας συναντώνται μεταξύ των μαθητών που παρουσιάζουν άριστες επιδόσεις στο σχολείο, οι οποίοι είναι λογικά είναι οι παρουσιάζουν και αναπτυγμένες γνωσιακές λειτουργίες !!

Μία ακόμη πρόσφατη μελέτη στο British Medical Journal* επιβεβαιώνει τις επιφυλάξεις μας για την συσχέτιση ευφυίας με την μυωπία. Οι επιστήμονες μελέτησαν σχεδόν 68.000 άνδρες και γυναίκες, 40-69 ετών, αναλύοντας και συσχετίζοντας γενετικά δεδομένα για τον καθένα. Η μελέτη συσχέτισε στους συμμετέχοντες 44 γονίδια που σχετίζονται με τη μυωπία και 69 γονίδια που σχετίζονται με τη συνολική χρονική διάρκεια της εκπαίδευσης στη διάρκεια της ζωής. Τα γονίδια αυτά είχαν ανακαλυφθεί σε προηγούμενες μελέτες.

Από την ανάλυση των δεδομένων οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, κάθε πρόσθετο έτος εκπαίδευσης σχετίζεται με 0,27D μεγαλύτερη μυωπία κάθε χρόνο (βλ. εικόνα δεξιά). Δεν διαπιστώθηκε όμως το αντίστροφο, δηλαδή η μεγαλύτερη μυωπία να σχετίζεται με περισσότερη εκπαίδευση. Έτσι, οι ερευνητές συμπέραναν τελικά ότι είναι η εκπαίδευση που αυξάνει την πιθανότητα μυωπίας και όχι το αντίστροφο. Δεν είναι επομένως μόνο τα γονίδια, αλλά επίσης οι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες που έχουν σημαντική επίδραση στη μυωπία. «Η έκθεση ενός ανθρώπου σε περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης συμβάλλει στην αύξηση της μυωπίας».

Αυξανόμενος επιπολασμός μυωπίας παγκοσμίως

Η μυωπία είναι σήμερα η συνηθέστερη οφθαλμική πάθηση στον κόσμο. Ο αυξανόμενος επιπολασμός της έχει σε ποσοστά επιδημίας σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ασίας, επηρεάζοντας έως και το 80% έως 90% των νεαρών ενηλίκων. Επίσης, περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμου των ενηλίκων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι μύωπες. Μακάρι, ταυτόχρονα τα τελευταία χρόνια να είχε αυξηθεί ανάλογα και ο δείκτης νοημοσύνης μας!

Δείτε επίσης:
- http://optics-optometry.blogspot.com/2018/02/blog-post_17.html
- Κατανομή διαθλαστικού σφάλματος στον πληθυσμό: ενδιαφέρουσες αλλαγές με το χρόνο
- H εξέλιξη της μυωπίας αυξάνεται δραματικά στην έναρξη των σχολικών χρόνων
- Υψηλότερο ρίσκο εμφάνισης μυωπίας στα πρωτότοκα παιδιά !
- Editorial in Ophthalmology: Public Health Burden and Potential Interventions for Myopia
- Keep myopia away, go out and play !