Εξουδετερώνοντας τη σφαιρική εκτροπή του οφθαλμού: ένα βήμα προς την «σούπερ όραση» ή ένα μύθευμα των εταιρειών;

Αρκετοί ίσως να θυμούνται ότι πριν από μια δεκαετία μερικές εταιρείες (κι ερευνητικά κέντρα) που ασχολούνταν με τη διόρθωση της όρασης με διαθλαστική χειρουργική όσο και μερικές κατασκευάστριες εταιρείες φακών επαφής είχαν "βάλει στο μάτι" την εξουδετέρωση της θετικής σφαιρικής εκτροπής του οφθαλμού, θεωρώντας ότι αυτή μειώνει την ποιότητα της εικόνας στον αμφιβληστροειδή, περιορίζοντας την ευκρίνεια της όρασής μας (βλ. εικόνα). 

Μάλιστα είχαν ονομάσει και ορισμένα προϊόντα εκείνης της εποχής (φακούς επαφής και ενδοφακούς) ως ΗD (high definition), παρερμηνεύοντας κατά κάποιο τρόπο τ΄αρχικά αποτελέσματα κάποιων μελετών προσομοίωσης των οπτικών του οφθαλμού με διορθωμένη τη σφαιρική εκτροπή, χωρίς να έχουν αξιολογήσει τη σημασία της σφαιρικής εκτροπής (ΣΑ) στη λειτουργική όραση. Για παράδειγμα είναι γνωστό ότι η σφαιρική εκτροπή του οφθαλμού δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται από θετική σε αρνητική κατά την προσαρμογή (4,6), όπως επίσης μεταβάλλεται με τις διακυμάνσεις της κόρης (3,4), με την ηλικία (2,5) ενώ διαφέρει σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο (2,5,6). Η επίδρασή της στην όραση διαφέρει, επίσης, μεταξύ μονόφθαλμης και διόφθαλμης παρατήρησης (3).

Αυτές οι "προσδοκίες" σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκαν από τις εταιρείες, όταν τ' αρχικά αποτελέσματα των θεωρητικών προσεγγίσεων δεν φάνηκαν να επιβεβαιώνονται από τις αντίστοιχες κλινικές μελέτες. Μια πρόσφατη μελέτη(1) από την ερευνητική ομάδα του BHVI, σε μύωπες χρήστες ηλικίας 18-33 ετών, έδειξε ότι η εφαρμογή φακών επαφής με αρνητική ΣΑ (με σκοπό την αντιστάθμιση της μέσης θετικής ΣΑ του οφθαλμού), δεν συνέβαλε στη βελτίωση της ευκρίνειας. Επιπλέον, τα προφίλ ισχύος των μαλακών φακών επαφής με αρνητική σφαιρική εκτροπή φαίνεται να επηρεάζουν την περιφερική διάθλαση (προκαλώντας σχετική περιφερική υπερμετρωπία στο επίπεδο του αμφιβληστροειδή) και αυτό θα μπορούσε να έχει αρνητική συνέπεια στην εξέλιξη της μυωπίας ! Δηλαδή είναι πιθανό η χρήση τέτοιων φακών επαφής στη σχολική ηλικία να οδηγήσει σε ταχύτερη αύξηση της μυωπίας ! 
Στο εργαστήριο Οπτικής και Όρασης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, έχοντας μελετήσει εμπεριστατωμένα τις εκτροπές του οφθαλμού και ιδιαίτερα τη σφαιρική εκτροπή, ήμασταν από την αρχή επιφυλακτικοί όσο αφορά τα οφέλη της διόρθωσης της σφαιρικής εκτροπής στη λειτουργική όραση και την «σούπερ όραση». Μάλιστα, σήμερα οι περισσότεροι σχεδιασμοί φακών επαφής και ενδοφακών για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας εισάγουν σφαιρική εκτροπή ώστε να αυξήσουν το βάθος εστίασης του οφθαλμού (3).

1. Kho D, Fedtke C, Tilia D, Diec J, Sha J, Thomas V, Bakaraju RC, Effects of relative negative spherical aberration in single vision contact lens visual performance. Clinical Optometry, 2018:10 9–17.

2. Papamastorakis G, Panagopoulou S, Tsilimbaris MK, Pallikaris IG, Plainis S (2014). Ocular higher order aberrations in a school children population. J Optometry Apr-Jun;8(2):93-100. 3. Plainis S, Ntzilepis G, Atchison DA, Charman WN (2013). Through-focus performance with multifocal contact lenses: effect of binocularity, pupil diameter and inherent ocular aberrations. Ophthalmic and Physiological Optics. 33(1): 42-50 4. Plainis S, Plevridi E, Pallikaris IJ. (2009) Comparison of the ocular wavefront aberration between pharmacological-induced and stimulus-driven accommodation, Ophthalmic & Physiological Optics, 29: 272-280 5. Plainis S and Pallikaris IG (2008). Ocular monochromatic aberration statistics in a large emmetropic population. Journal of Μodern Optics, 55: 759-772 6. Plainis S, Ginis HS and Pallikaris A (2005). The effect of ocular aberrations on steady-state errors of accommodative response. Journal of Vision,5(5), 466-477