Διαθλαστική χειρουργική: πόσα χρόνια ωφέλιμης όρασης προσφέρει?

Η διαθλαστική χειρουργική είναι το σύνολο των χειρουργικών τεχνικών που εφαρμόζονται εδώ και 20 χρόνια σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για την διόρθωση διαθλαστικών ανωμαλιών της όρασης, όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός. Στην ουσία πρόκειται για επεμβάσεις στον κερατοειδή, που αλλάζουν την καμπυλότητά του, με σκοπό την “διόρθωση” της αξονικής εστίασης του οφθαλμού. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, βεβαια, ότι η διαθλαστική χειρουργική “θεραπεύει” το σύμπτωμα (της μη ευκρινούς όρασης) και όχι την πάθηση, η οποία σήμερα γνωρίζουμε ότι οφείλεται στο αξονικό μήκος του οφθαλμού: το αξονικό μήκος του μυωπικού οφθαλμού είναι σχετικά πιο μεγάλο και εκείνο του υπερμετρωπικού οφθαλμού σχετικά πιο μικρό από τον εμμετρωπικό οφθαλμό.

Σε αντίθεση, η μή επεμβατική διόρθωση της αξονικής εστίασης του οφθαλμού με τα γυαλιά και τους φακούς επαφής, επιτυγχάνεται μέσω της αλλαγής της ισχύος του: γυαλιά και ΦΕ αρνητικής ισχύος χρησιμοποιούνται στους μυωπικούς οφθαλμούς και θετικής ισχύος στους υπερμετρωπικούς οφθαλμούς.

Μετά από 20+ χρόνια συνεχούς έρευνας στο πεδίο της διαθλαστικής χειρουργικής, που για πρώτη φορά εφαρμόστηκε με την τεχνική LASIK στην Κρήτη από τον καθ. Ιωάννη Παλλήκαρη, και στην εξέλιξη της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται στην επέμβαση (κερατόμοι, lasers), αλλά και στον προεγχειρητικό έλεγχο (τοπογράφοι, εκτροπόμετρα), έχουν σήμερα αναπυχθεί αρκετές και διαφορετικές τεχνικές (LASIK, PRK, LASEK/epi-LASIK, Smile κλπ), με σκοπό την επιλογή πάντα της τεχνικής που θα προσφέρει τη μεγαλύτερη ασφάλεια και το καλύτερο αποτέλεσμα για τις ανάγκες του κάθε ασθενή. Ίσως η σημαντικότερη εξέλιξη, έγκειται στην χρήση της τεχνολογίας femtosecond για την LASIK που απαλλάσσει από την χρήση του μαχαιριδίου για την δημιουργία του πετάλου (κρυμνού) και εκτελεί την τομή με απόλυτη ακρίβεια και με τις παραμέτρους που επιλέγει ο χειρουργός, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του οφθαλμού του ασθενούς.

Οι παραπάνω τεχνολογικές βελτιώσεις έχουν περιορίσει σε σημαντικό βαθμό τις επιμέρους επιπλοκές (υπερ- ή υπο-διόρθωση, εκτασία, έκκεντρες επεμβάσεις, θάμβος και μείωση ευαισθησίας στο κόντραστ λόγω μικρών οπτικών ζωνών και εισαγωγής σφαιρικής εκτροπής), ενώ έχουν κατά κάποιο βαθμό μειώσει τα συμπτώματα ξηροφθαλμίας, που συνεχίζουν όμως να παρατηρούνται σε ορισμένους ασθενείς. 

Το μεγαλύτερο όμως μειονέκτημα της διαθλαστικής χειρουργικής αφορά τη διάρκεια ευκρινούς όρασης που εξασφαλίζει στον «πρώην» διοπτροφόρο. 

Διαθλαστική Χειρουργική και Πρεσβυωπία

Είναι σήμερα γνωστό ότι η μυωπία εξελίσσεται ακόμα και στα μετα-εφηβικά χρόνια και σε πολλές περιπτώσεις δεν σταθεροποιείται ούτε κατά τη διάρκεια των πανεπιτημιακών σπουδών. Οι περισσότεροι υποψήφιοι, επομένως, καταλήγουν στην επιλογή της διαθλαστικής επέμβασης στην ηλικία των 25 με 35 ετών, με ένα μέσο όρο γύρω στα 30 έτη. Τα διαθλαστικά αποτελέσματα, στις περιπτώσεις που έχει γίνει σωστή επιλογή του ασθενή, εξασφαλίζουν επί το πλείστον ευκρινή όραση και απαλλαγή από γυαλιά ή φακούς επαφής, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του ασθενή. Αυτό όμως που ίσως δεν έχει γίνει κατανοητό είναι ότι η πρεσβυωπία καραδοκεί και μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα (και πιθανόν ακόμα πιο σύντομα για τις γυναίκες) θα απαιτηθεί επιπλέον διόρθωση για τις κοντινές ενασχολήσεις, που συνήθως εξασφαλίζεται με τα πρεσβυωπικά γυαλιά, μια και είναι αρκετά δύσκολο να εφαρμοστούν φακοί επαφής σε ένα χειρουργημενο κερατοειδή με επίπεδη καμπυλότητα. Αν και υπάρχουν κάποιες εναλλακτικές προσεγγίσεις, πχ «μονο-όραση» που επιτυγχάνεται με υπο-διόρθωση του ενός οφθαλμού, αυτές απλά μπορεί να καθυστερήσουν για λίγα χρόνια τα συμπτώματα της πρεσβυωπίας, ενώ μπορεί να προκαλέσουν άλλα προβλήματα όρασης, όπως κοπιωπία λόγω έλλειψης στερεοσκοπικής όρασης και διαταραχές στο σύστημα σύγκλισης/προσαρμογής).

Διαθλαστική Χειρουργική και Καταρράκτης

Σημαντικότατα όμως είναι τα στοιχεία που καταγράφηκαν από το Ευρωπαϊκό Μητρώο Αποτελεσμάτων Ποιότητας στον Καταρράκτη και στη Διαθλαστική Χειρουργική (EUREQUO - European Registry of Quality Outcomes for Cataract and Refractive Surgery), που συστάθηκε πριν λίγα χρόνια από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καταρράκτη και Διαθλαστικής Χειρουργικής (ESCRS). Σύμφωνα με αυτά, οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε διαθλαστική χειρουργική οδηγούνται σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη κατά μέσο όρο 12 χρόνια νωρίτερα από ότι οι άλλοι ασθενείς, ενώ παράλληλα έχουν υψηλότερο κίνδυνο να καταλήξουν σε μειωμένη όραση μετά από την αφαίρεση καταρράκτη. Τα στοιχεία παρουσιάστηκαν αυτές τις μέρες στην ετήσια συνάντηση της Διεθνούς Εταιρείας Διαθλαστικής Χειρουργικής στο Λας Βέγκας των ΗΠΑ από την οφθαλμίατρο Sonia Manning (Δουβλίνο, Ιρλανδία). Η ανάλυση περιελάμβανε 592.978 ασθενείς χωρίς προηγούμενη διαθλαστική χειρουργική και 880 ασθενείς με προηγούμενη διαθλαστική χειρουργική.

Αυτά τα στοιχεία προκαλούν μια αρχική έκπληξη, γιατί απλά δεν υπήρχε προηγούμενο ιστορικό ! Οι διαθλαστικές επεμβάσεις έχουν ξεκινήσει εδώ και 20-22 χρόνια, οπότε οι πρώτοι ασθενείς φτάνουν τώρα στην ηλικία που εμφανίζεται καταρράκτης. Πιο συγκεκριμένα, η μέση ηλικία κατά την επέμβαση καταρράκτη ήταν 62 έτη για την ομάδα ασθενών που είχαν υποβληθεί σε διαθλαστική χειρουργική σε σύγκριση με 74 έτη για την ομάδα ασθενών που δεν είχαν υποβληθεί σε καμία άλλη επέμβαση. Αν και δεν είναι ακόμα γνωστοί οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε αυτή την εξέλιξη, οι κυριότεροι φαίνεται να είναι “οπτικοί”: οι ασθενείς μετά από διαθλαστική χειρουργική, λόγω της μικρής μείωσης στην ευαισθησία αντίθεσης (λόγω της αυξημένης σφαιρικής εκτροπής και άλλων εκτροπών) έχουν πιθανότατα μικρότερη ανοχή στην οπτική θόλωση, που προκαλείται από τον καταρράκτη. Επίσης, είναι γνωστό οτι οι μύωπες αναπτύσσουν καταρράκτη νωρίτερα από τις άλλες διαθλαστικές ομάδες, και για αυτό δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο οφθαλμός, ακόμα και μετά τη διαθλαστική επέμβαση, παραμένει μυωπικός. Τέλος, είναι επίσης πιθανό ότι η ίδια η διαθλαστική χειρουργική με τη χρήση λέιζερ μπορεί να είναι καταρρακτογενή, χωρις συμπτώματα αρχικά, τα οποία γίνονται εμφανή με τη γήρανση του φακού.

Η μειωμένη όραση, τώρα, που παρατηρείται μετά την εγχείρηση καταρράκτη στους ασθενείς που έχουν υποστεί διαθλαστική χειρουργική, μπορεί να οφείλεται στην συνολικά σημαντικά αυξημένη θετική σφαιρική εκτροπή, λόγω της προσθήκης ενός ενδοφακού με θετική σφαιρική εκτροπή σε ένα κερατοειδή που έχει ήδη αυξημένη θετική εκτροπή και σε άλλες οπτικές “μικρο-αλλοιώσεις” που προκαλούνται από τη διαθλαστική χειρουργική, όπως η κόμη (coma). Να σημειωθεί, ότι λογικά οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε καταρράκτη στη μελέτη ήταν από τους πρώτους χρονολογικά που είχαν υποβληθεί σε διαθλαστική χειρουργική και για αυτό ίσως κάποιος θα ανέμενε βελτιωμένα αποτελέσματα στις πιο πρόσφατες περιπτώσεις.

Κρίνεται επομένως απαραίτητο να συμβουλεύουμε τους υποψήφιους για διαθλαστική χειρουργική, ότι η ευκρινή όραση που αποκτούν μετά την επέμβαση πιθανόν θα έχει περιορισμένη διάρκεια, ανάλογα με την ηλικία τους κατά την επέμβαση, όσο αφορά την απαλλαγή τους από γυαλιά. Στα 40 με 45 έτη η διόρθωσή δεν θα καλύπτει τα συμπτώματα της πρεσβυωπίας και για αυτό θα είναι αναγκαία κάποια επιπλέον διόρθωση με γυαλιά για τις κοντινές δραστηριότητες. Επίσης, είναι πιθανόν να χρειαστεί να υποβληθούν σε εγχείρηση καταρράκτη σχετικά νωρίς, ενώ έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν μειωμένη οπτική οξύτητα μετά από την επέμβαση καταρράκτη. 

Μπορείτε να κατεβάσετε το άρθρο που δημοσεύτηκε στη Σύγχρονη Οπτική από εδώ:

Πλαΐνης Σ (2015) Διαθλαστική χειρουργική: Πόσα χρόνια λειτουργικής όρασης εξασφαλίζει; Σύγχρονη Οπτική. Τεύχος 3, 56-57

Παγκόσμια ημέρα όρασης: Η έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης επιδεινώνει τη συχνότητα των διαταραχών όρασης

Από σημερινή δημοσίευση στο health.in.gr

___________________

Ανισότητες στην πρόσβαση των υπηρεσιών πρόληψης των οφθαλμολογικών παθήσεων, αλλά και έντονη διαφοροποιήση ως προς τα αίτια απώλειας ή μείωσης της όρασης, μεταξύ δυτικού και αναπτυσσόμενου κόσμου, καταγράφουν οι μελέτες. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Όρασης που εορτάζεται σήμερα, ο Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης και ο Σωτήρης Πλαΐνης, από Εργαστήριο Οπτικής και Όρασης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης αναλύουν την οικονομική επίπτωση των προβλημάτων όρασης.

Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (κατά της Τύφλωσης) γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Πέμπτη κάθε Οκτωβρίου, με πρωτοβουλία της Διεθνούς Επιτροπής για την πρόληψη της Τύφλωσης, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO). Στόχος των δύο οργανώσεων είναι να στρέψουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον στο πρόβλημα της τύφλωσης και τις επιπτώσεις του στον πάσχοντα πληθυσμό και το δημόσια υγεία. 

Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ενάντια στην τύφλωση ανακοίνωσε το 2013 τα αποτελέσματα μιας μελέτης σε έξι χώρες, η οποία ανέλυσε τις κοινωνικο-οικονομικές προεκτάσεις της τύφλωσης που προκύπτει από τέσσερις παθήσεις της όρασης, αξιολογώντας τη βαρύτητα αυτών στα Συστήματα Υγείας. Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι παρεμβάσεις για αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε να αντισταθμίσει το συνολικό οικονομικό κόστος των 7 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αυτές τις χώρες και των 20 δισεκατομμυρίων ευρώ στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέτοιες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν κατάλληλες κινήσεις για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία σε παθήσεις όπως ο καταρράκτης, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας (WHO), ο αριθμός των «νομικά τυφλών», δηλαδή των ασθενών με μείωση στην οπτική οξύτητα μεγαλύτερη από 95%, υπολογίζoνταν το 2004 σε 39 εκατομμύρια (82% αυτών άνω των 50 ετών), ενώ εκτιμάται ότι θα αγγίξει τα 76 εκατομμύρια το 2020, διπλασιάζοντας τον αριθμό των ατόμων με τύφλωση μέσα σε τρεις δεκαετίες. Έξι φορές μεγαλύτερος (246 εκατομμύρια), όμως, είναι ο αριθμός των ανθρώπων με διαταραχές στην όραση βαριάς ή ήπιας μορφής (63% των οποίων άνω των 50 ετών), οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως ασθενείς με χαμηλή όραση. 

Συστηματική ανάλυση δεδομένων που συλλέχθηκαν σε διάστημα 20ετίας σε παγκόσμιο επίπεδο και παρουσιάστηκε πρόσφατα από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στην «τύφλωση» (the Vision Loss Expert Group, Bourne et al. 2013) κατέληξε στα εξής ευρήματα: 

Οι κύριες αιτίες «τύφλωσης» παγκοσμίως, από το 1990 έως το 2010 ήταν ο καταρράκτης (36%), τα διαθλαστικά σφάλματα (μη διορθωμένα με γυαλιά ή φακούς επαφής) (20,5%) και η εκφύλιση ωχράς κηλίδας (6%). 

Με διαφορετική ιεραρχία εμφανίζονται οι κύριες αιτίες διαταραχών όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής, που οδηγούν στη χαμηλή όραση, όπου τα διαθλαστικά σφάλματα αποτελούν την πρώτη αιτία (52%), ενώ ακολουθούν ο καταρράκτης (22%) και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (2.5%). 

Αν και οι αιτίες της τύφλωσης διαφέρουν σημαντικά ανά περιοχή, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε κάθε γεωγραφική περιοχή, οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά τύφλωσης ή διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής.

Ο αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (Εργαστήριο Οπτικής και Όρασης) και μέλος της Παγκόσμιας Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για Πάθήσεις της Όρασης, Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης, τονίζει ότι, «παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στις χειρουργικές τεχνικές σε πολλές χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, σήμερα εκτιμάται ότι στο 80% των παραπάνω περιπτώσεων τύφλωσης, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί και αυτό το ποσοστό αποτελεί στόχο της πρωτοβουλίας 'Δικαίωμα στην Όραση' (Fight for Sight) μέχρι το έτος 2020. Εξαίρεση αποτελεί ίσως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που χαρακτηρίζεται ως η πάθηση των ηλικιωμένων. Η έλλειψη και η ανισότητα της πρόσβασης σε υπηρεσίες πρόληψης και υγιεινής των ματιών σε αυτές τις περιοχές του κόσμου περιορίζει τα οφέλη που θα μπορούσαν οι πάσχοντες να είχαν από τις σύγχρονες ιατρικές εξελίξεις, ενώ εκμηδενίζει τις πιθανότητες πρόληψης».

Στον δυτικο-ευρωπαικό κόσμο τα αίτια παρουσιάζουν διαφορετική κατανομή. Για παράδειγμα μία πρόσφατη δημογραφική μελέτη στη Μ. Βρετανία (Liew et al., 2014) έδειξε ότι οι κυριότερες αιτίες τύφλωσης για περιστατικά που πήραν βεβαίωση τυφλότητας μεταξύ 1 Απριλίου 2009 και 31 Μαρτίου 2010, αποτέλεσαν οι κληρονομούμενες παθήσεις του αμφιβληστροειδή (20,2%), όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, η νόσος του Stargardt και οι δυστροφίες των φωτοϋποδοχέων, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια/ωχροπάθεια (14,4%) και οι παθήσεις (ατροφία) του οπτικού νεύρου (14,1%). Οι παθήσεις της ωχράς κηλίδας (π.χ. ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και μυωπική ωχροπάθεια) και το γλαύκωμα, μπορεί να συγκεντρώνουν μικρότερα ποσοστά, 7,3% και 8,6% αντίστοιχα, αλλά αποτελούν διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής και το 76% απο τα 191 εκατομμύρια ανθρώπων με διαταραχές όρασης βαριάς ή ήπιας μορφής θα μπορούσαν να προληφθούν ή να θεραπευθούν σε πρώιμα στάδια εκδήλωσής τους.

Ο Δρ Σωτήρης Πλαΐνης, στέλεχος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης (Εργαστήριο Οπτικής και Όρασης, Ιατρική Σχολή) και επίτιμος λέκτορας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, σημειώνει ότι «στα ποσοστά αν και συνυπολογίζονται διαταραχές που μπορεί να οφείλονται σε διαθλαστικά σφάλματα, και κυρίως τη μυωπία που έχει πάρει μορφές επιδημίες στις χώρες της Ανατολικής Ασίας, δεν συμπεριλαμβάνονται σε απλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν άτομα με υγιείς οφθαλμούς, λόγω έλλειψης πρόσβασης σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας οφθαλμολογικής περίθαλψης σε πολλές χώρες του πλανήτη (π.χ. Αφρική κ.λπ.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρεσβυωπία που εμφανίζεται στην πλειοψηφία του πληθυσμού στην παραγωγική ηλικία των 40-45 ετών, και δυσχεραίνει τις δραστηριότητες που απαιτούν ενδιάμεση και κοντινή όραση, δεν συγκαταλέγεται στις παθήσεις που οδηγούν σε διαταραχές της όρασης. Πρόσφατες έρευνες υπολόγισαν τον παγκόσμιο πληθυσμό των πρεσβυώπων σε 1,2 - 1,5 δισεκατομμύρια, εκτιμώντας σε 600 εκατομμύρια τους πρεσβύωπες που παρουσιάζουν σημαντικά μειωμένη ποιότητα όρασης, λόγω έλλειψης γυαλιών».

Είναι προφανές, ότι η έλλειψη της οικονομικής ανάπτυξης είναι ένας παράγοντας που επιδεινώνει τη συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών της όρασης. Για το λόγο αυτό, τα προγράμματα πρόληψης τύφλωσης πρέπει να ασχοληθούν όχι μόνο με τον περιορισμό της τύφλωσης που μπορεί να αποφευχθεί αλλά και με την ταυτόχρονη οικονομική ανάπτυξη. Το κόστος της αποκατάστασης και της περίθαλψης που παρέχεται σε άτομα με προβλήματα όρασης είναι τα πιο προφανή. Λιγότερο εμφανείς, αλλά εξίσου σημαντικές ωστόσο, είναι οι έμμεσες δαπάνες που προκύπτουν από την απώλεια της παραγωγικότητας αυτών των ατόμων.

Οι χρήστες φακών επαφής έχουν αυξημένο κίνδυνο μολύνσεων !

Αντιγράφω από το www.contact-lenses.gr
____________________________________

Πιο επιρρεπείς σε μολύνσεις είναι όσοι άνθρωποι φορούν καθημερινά φακούς επαφής, σύμφωνα με νέα έρευνα. Οι φακοί μπορούν να αλλοιώσουν την ευαίσθητη ισορροπία των μικροοργανισμών που "κατοικούν" στα δάκρυα και τον κερατοειδή, μεταφέροντας βακτήρια από το δέρμα, κάτι το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων.

Η σχετική ανακοίνωση έγινε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Μικροβιολογίας στη Νέα Ορλεάνη από τους ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου Langone του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Στις γενετικές αναλύσεις που πραγματοποίησαν ανακάλυψαν μεταβολές στη σύνθεση του μικροβιώματος (των βακτηριακών κοινοτήτων) στην επιφάνεια των ματιών όσων φοράνε συνεχώς τους φακούς επαφής.

«Η έρευνά μας δείχνει ότι το να βάζει κανείς στο μάτι του ένα ξένο αντικείμενο όπως ο φακός επαφής, δεν είναι μια πράξη ουδέτερη». Η σύγκριση με τα μάτια όσων δεν χρησιμοποιούν καθόλου φακούς επαφής, δείχνει ότι η καθημερινή χρήση των φακών τριπλασιάζει τον αριθμό ορισμένων ειδών βακτηρίων (μεθυλοβακτηρίων, λακτοβάκιλων, ψευδομονάδων κ.α.), γεγονός που καθιστά το μάτι πιο ευάλωτο σε φλεγμονή και λοίμωξη.

Περισσότερη μελέτη θα χρειασθεί για να διευκρινισθεί κατά πόσο αυτή η αλλαγή στο μικροβίωμα οφείλεται κυρίως στα δάχτυλα που αγγίζουν τα μάτια κατά την τοποθέτηση των φακών ή στη συνεχή επαφή των φακών με τα δάκρυα και τον κερατοειδή, η οποία με κάποιο τρόπο επηρεάζει τους μικροοργανισμούς που ζουν εκεί.

Από τότε που κυκλοφόρησαν οι μαλακοί φακοί επαφής, παρατηρείται μια διαχρονική αύξηση στις λοιμώξεις των ματιών από βακτήρια όπως οι ψευδομονάδες, που εμφανίζονται σε μεγαλύτερη αφθονία στα μάτια όσων φοράνε τους φακούς συνεχώς. Επειδή αυτά τα βακτήρια μπορεί να προέρχονται από το δέρμα, οι εφαρμοστές συστήνουν καλό πλύσιμο των χεριών πριν την τοποθέτηση των φακών, καθημερινή αλλαγή του διαλύματος των φακών και τακτικό καθάρισμα της θήκης των φακών. Επιπλέον, όσοι φοράνε καθημερινά τους φακούς, ΔΕΝ πρέπει να χρησιμοποιούν τους ίδιους επί πολλές εβδομάδες.

Από την άλλη όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, εκατομμύρια άνθρωποι φοράνε φακούς και παρόλο που μπορεί να αλλοιώνουν έτσι τις μικροβιακές κοινότητες στα μάτια τους, δεν φαίνεται να παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα. Τα περιστατικά απώλειας της όρασης εξαιτίας μολύνσεων από τους φακούς είναι λιγότερα από 6 ανά 100.000 χρήστες ετησίως.

Είναι πολύ σημαντικό επομένως οι φακοί να έχουν κατάλληλες επεξεργασίες κι επιστρώσεςι που να εμποδίζουν την προσκόλληση βακτηρίων. Το επισυναπτόμενο άρθρο δείχνει τα χαμηλότερα επίπεδα της βακτηριακής προσκόλλησης στην επιφάνεια του φακού premiO (υλικό Asmofilcon A), το ίδιο που χρησιμοποιείται και στο Miru 1 month, σε σύγκριση με πέντε άλλα υλικά φακών επαφής σιλικόνης-υδρογέλης που διατίθενται στο εμπόριο.

Έγχρωμη όραση και συγγενείς διαταραχές στην αντίληψη των χρωμάτων

Η ικανότητα αντίληψης χρωμάτων εμπλουτίζει τον οπτικό μας κόσμο, παρέχοντας τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε ηλιοβασιλέματα και πανέμορφα τοπία, αλλά σίγουρα δεν είναι αυτός ο κύριος λόγος για τον οποίο o άνθρωπος εξελίχθηκε με «έγχρωμη» όραση. Είναι σήμερα γνωστό ότι η έγχρωμη όραση μας παρέχει πληροφορίες για τον εντοπισμό και την αναγνώριση αντικειμένων στο οπτικό μας πεδίο που ειδάλλως δεν θα ήταν αντιληπτά. Ένα αρπακτικό ζώο με έγχρωμη όραση μπορεί πιο εύκολα να «διασπάσει» πιθανή παραλλαγή (καμουφλάρισμα) του θηράματός του, ένα πλεονέκτημα πολύ σημαντικό για την επιβίωση, ενώ μπορεί με μαγαλύτερη ευκολία να διακρίνει τα γινομένα φρούτα (που συνήθως έχουν κίτρινο χρώμα) ανάμεσα από τα πράσινα φύλλα. 

Εικόνα 1: Είναι εμφανές ότι το μπλε λουλούδι είναι διακριτό μόνο από ένα ζώο που έχει έγχρωμη όραση. (εικόνες από Α. Παλλήκαρη)

Το χρώμα δεν αποτελεί αποκλειστικά μια έμφυτη ιδιότητα των αντικειμένων ούτε μια φυσική ιδιότητα του φωτός. Ο Thomas Young το 1802 ήταν αυτός που πρότεινε την τριχρωματικήθεωρία ως βάση της αντίληψης των χρωμάτων, σημειώνοντας ότι για την επίτευξη οποιασδήποτε απόχρωσης απαιτείται προσθετική ανάμιξη τριών βασικών χρωμάτων. Αυτά τα τρία βασικά χρώματα είναι το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Αυτή η θεωρία αναβιώθηκε το 1850 από τον Helmholtz, ο οποίος διαπίστωσε ότι υπάρχουν τρεις τύποι φυσιολογικών «μηχανισμών» υπεύθυνοι για την αντίληψη όλων των χρωμάτων. Επόμένως, το χρώμα ενός αντικειμένου που αντιλαμβανόμαστε εξαρτάται από το φασματικό περιεχόμενο του φωτός που απορροφάται από τους φωτοϋποδοχείς της όρασης (τις τρεις ομάδες κωνίων με φάσμα απορρόφησης, συντονισμένο στο «μπλε», το «πράσινο» και το «κόκκινο» αντίστοιχα), και από μια σειρά νευρο-φυσιολογικών «αντιδράσεων» σε ανώτερα στάδια επεξεργασίας στο οπτικό νεύρο και τον φλοιό του εγκεφάλου.

Αν και η τριχρωματική όραση, η παρουσία δηλαδή τριών διαφορετικών τύπων κωνίων, συντελεί στη φυσιολογική αντίληψη των χρωμάτων, ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων παρουσιάζει κάποιο βαθμό ανεπάρκειας στην αντίληψή τους ενώ ταυτόχρονα έχει την ικανότητα να διακρίνει αποχρώσεις που δεν "βλέπουν" οι άνθρωποι με φυσιολογική τριχρωματική όραση! Το αίτιο αυτών των διαταραχών είναι γενετικό, και οφείλεται σε γονιδιακές μεταλλάξεις σε γονίδια που βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ. Ως αποτέλεσμα, οι συγγενείς διαταραχές εμφανίζονται πολύ συχνότερα στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες. Περίπου 8% των ανδρών και το 0.5% των γυναικών έχουν ταξινομηθεί με ελαττωματική έγχρωμη όραση, η οποία οφείλεται συνήθως στην απώλεια (ή στη διαταραγμένη λειτουργία) ενός από τους τύπους των κωνίων, οδηγώντας στον διχρωματισμό (γνωστός επίσης ως δαλτωνισμός, μια η κληρονομικότητά της περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο φυσικό και χημικό Dalton). Η απώλεια δύο τύπων κωνίων, που οδηγεί στη μονοχρωματική («ασπρόμαυρη») όραση ονομάζεται αχρωματοψία και είναι πολύ σπάνια.

Αν και η αντίληψη των διαφόρων χρωμάτων διαφέρει μεταξύ των «πασχόντων», έχουν γίνει προσπάθειες εξομοίωσης της έγχρωμης όρασής τους. Η σοβαρότητα των συγγενών διαταραχών, πάντως, δεν μεταβάλλεται με την ηλικία, ενώ δεν επηρεάζεται η οπτική οξύτητα ή άλλες λειτουργίες της όρασης των ασθενών. Η συνηθέστερη ανεπάρκεια στην αντίληψη των χρωμάτων (το 99% περίπου των περιστατικών) προκαλεί προβλήματα στη διάκριση των διαφορών μεταξύ κόκκινων και πράσινων χρωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των κίτρινων και των πορτοκαλί.

Έχουν εδώ και αρκετά χρόνια ξεκινήσει προσπάθειες για τη δημιουργία ειδικών γυαλιών με φίλτρα που θα προσφέρουν τη δυνατότητα σε ανθρώπους με δυσχρωματοψία να αντιληφθούν καλύτερα τα χρώματα. Η εταιρεία EnChroma πρόσφατα κατασκεύασε φίλτρα με πολλαπλές «εγκοπές» στην απορροφητικότητά τους στο ορατό φάσμα, ενισχύοντας την αντίληψη των χρωμάτων στη φασματική περιοχή που επικαλύπτονται οι φωτοχρωστικές των κόκκινων και πράσινων κωνίων και βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον διαχωρισμό τους από ανθρώπους με δυσχρωματοψία εξασφαλίζοντας βελτιωμένη χρωματική όραση. Να αναφερθεί ότι αυτά τα γυαλιά δεν αποτελούν θεραπεία για την δυσχρωματοψία, αλλά έναν τρόπο υποβοήθησης της έγχρωμης όρασής τους. Επίσης, δεν είναι γνωστό πως τα ίδια φίλτρα μπορούν να βοηθήσουν όλους τους ασθενείς που παρουσιάζουν διαφορετικές αλλοιώσεις στην αντίληψη των χρωμάτων. Πάντως μέσα στους στόχους είναι η κατασκευή φακών επαφής που θα αντιμετωπίζουν εξίσου αποτελεσματικά το πρόβλημα της αχρωματοψίας.

  

Η ύπαρξη των διαταραχών συνήθως ελέγχεται με τη χρήση πινάκων (Ishihara plates),  με τη "διάγνωση" να βασίζεται σε 24 συνολικούς πίνακες. Στους παρακάτω ενδεικτικούς πίνακες θα πρέπει να δείτε τους αριθμούς: 74, 6, 12, 42, 2. 

"Greece: a defeat of Optometry" - μια τοποθέτηση από το 1979

Ένα άρθρο - τοποθέτηση του τότε προέδρου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Οπτομετρίας σχετικά με τον νόμο για τα επαγγελματικά δικαιώματα του Οπτικού  που είχε ψηφιστεί το 1979 στην Ελλάδα (από το θερινό τμήμα της Βουλής!). Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Βρετανικό περιοδικό Optician τον Οκτώβριο του 1979. Ενδιαφέρον ο χαρακτηρισμός του νόμου ως "anti-optometry law" και περιγραφικότατες οι "συνδιαλλαγές" μεταξύ των ενδιαφερομένων (Οπτικών, Οπτομετρών και Οφθαλμιάτρων) όσο αφορά τα επαγγελματικά δικαιώματα του "Οπτικού".

Πως μπορούμε να επιβραδύνουμε την εξέλιξη της μυωπίας? Νέα δεδομένα και τεχνικές αντιμετώπισής της

Eμμετρωπικός (κάτω) και
μυωπικός (άνω) οφθαλμός

Ιδανικά, όταν το είδωλο ενός αντικειμένου ή μιας εικόνας εστιάζεται στην κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή, εξασφαλίζοντας ευκρινή όραση, τότε ο οφθαλμός θεωρείται «κανονικός», και ονομάζεται εμμετρωπικός (από τα αρχαία ελληνικά «εν» + «μέτρο» + «ωψ»-οφθαλμός). Είναι γνωστό σήμερα ότι η εμμετρωπία είναι αποτέλεσμα της αρμονικής συσχέτισης των διαθλαστικών επιφανειών του οφθαλμού (κερατοειδής, φακός) με το αξονικό μήκος του οφθαλμού. Κάποιοι οφθαλμοί, όμως, διαφέρουν από «τον κανόνα», κι έχουν για παράδειγμα μεγαλύτερο ή μικρότερο αξονικό μήκος από τον «κανονικό» οφθαλμό, με αποτέλεσμα να μην εξασφαλίζεται ευκρινή όραση για όλες τις αποστάσεις. Με άλλα λόγια ο οφθαλμός μπορεί να θεωρηθεί πως είναι πολύ “μεγάλος” (μυωπία) ή“μικρός” (υπερμετρωπία) για τη συνολική διαθλαστική ισχύ του. Υπολογίζεται πως περίπου 800 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο εμφανίζουν κάποιο διαθλαστικό σφάλμα όρασης (2.3 δισεκατομμύρια αν συνυπολογίσουμε και την πρεσβυωπία). 

H μυωπία αποτελεί την κυριότερη διαθλαστική ανωμαλία, ως αποτέλεσμα του μεγαλύτερου από το φυσιολογικό προσθιοπίσθιου άξονα του οφθαλμού (βλ. εικόνα). Αν και επί αρκετά χρόνια ανέφερονταν σταθερά ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας στο Δυτικο-Ευρωπαϊκό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, τα τελευταία χρόνια 30 χρόνια παρατηρείται μια σταθερή αύξηση. Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δραματική στις χώρες της Ανατολικής Ασίας (π.χ. Κίνα, Χονγκ Κόνγκ, Κορέα, Ταιβάν) με τα ποσοστά εμφάνισής της στην εφηβική ηλικία να να ξεπερνούν το 80% και η μυωπία να εξελίσσεται σε επιδημία.

Για πολλά χρόνια, η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι η μυωπία αποτελούσε σε μεγάλο βαθμό “θέμα” των γονιδίων. Έχει για παράδειγμα βρεθεί πως στην περίπτωση δύο μυώπων γονέων, οι πιθανότητες ο απόγονος να είναι μύωπας είναι επταπλάσιες σε σχέση με έναν απόγονο ο οποίος δεν έχει μύωπες γονείς. Σήμερα, μετά από πολυετή έρευνα και ανάλυση δημογραφικών στοιχείων, γνωρίζουμε ότι η αλματώδης αύξηση των ποσοστών της μυωπίας δεν μπορεί να οφείλεται αμιγώς σε “ύποπτα” γονίδια, επειδή οι αλλαγές λόγω κληρονομικότητας συμβαίνουν με αργούς ρυθμούς και δεν μπορούν να εξηγήσουν τη ραγδαία αύξηση τα τελευταία χρόνια στα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας. 

Εδώ και αρκετά χρόνια οι ερευνητές έχουν καταγράψει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των ετών εκπαίδευσης και της μυωπίας, δηλαδή παιδιά που διαβάζουν περισσότερο και για περισσότερα χρόνια (π.χ. φοιτητές σε Πανεπιστήμια) παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης της μυωπίας. Η πιθανή συσχέτιση της μυωπίας με το περιβάλλον αποτελεί θέμα συζήτησης που ξεκίνησε τον 17^ο αιώνα, όταν ο Kepler έθεσε την ιδέα της συσχέτισης της μυωπίας με την εγγύτητα της εργασίας, ισχυριζόμενος πως όσο αυξάνεται ο χρόνος που αφιερώνουμε στην ανάγνωση και τη γραφή, τόσο αυξάνεται η μυωπία. Τα αποτελέσματα, όμως, μελετών που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη δεκαετία έδειξαν ότι το διάβασμα και η κοντινή εργασία δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην μυωπία, αφού ο κίνδυνος εμφάνισης της πάθησης δεν βρέθηκε να συσχετίζεται με τον αριθμό των βιβλίων που διαβάζει κανείς την εβδομάδα ή τον αριθμό των ωρών που περνούν οι μαθητές διαβάζοντας ή κοιτάζοντας την οθόνη του υπολογιστή. Αυτό, αντιθέτως, που βρέθηκε να παίζει σημαντικό ρόλο είναι η παραμονή σε εξωτερικούς χώρους, δηλαδή μαθητές που συμμετείχαν σε περισσότερες δραστηριότητες (αθλητικές και άλλες) και για περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού είχαν μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μυωπία.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι το έντονο φως προκαλεί την παραγωγή ντοπαμίνης στον αμφιβληστροειδή. Η ντοπαμίνη, η οποία παράγεται στον αμφιβληστροειδή στη διάρκεια της ημέρας για την ευκολότερη προσαρμογή στο ηλιακό φως, ίσως εμποδίζει την επιμήκυνση του οφθαλμικού βολβού που παρατηρείται στους μύωπες.

Ωστόσο τα αποτελέσματα μελετών από αρκετές ερευνητικές ομάδες και κυρίως βασικών μελετών σε πιθήκους την τελευταία δεκαετία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν περισσότερο οφθαλμούς με συγκεκριμένη κατανομή του διαθλαστικού σφάλματος στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδή (περιφερικό οπτικό πεδίο). Πιο συγκεκριμένα, οι μυωπικοί οφθαλμοί παρουσιάζουν υπερμετρωπική διάθλαση στην περιφέρεια του οπτικού πεδίου, με αποτέλεσμα οι συμβατικοί τροποι διόρθωσης της μυωπίας (γυαλιά ή φακοί επαφής) που χρησιμοποιούμε σήμερα να υπερδιορθώνουν την περιφέρεια του αμφιβληστροειδή και να οδηγούν στην αύξηση του αξονικού μήκους του οφθαλμού και σε μεγαλύτερους ρυθμούς εξέλιξης της μυωπίας.

Σήμερα υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στην ανάπτυξη ειδικά σχεδιασμένων γυαλιών και φακών επαφής «αντι-μυωπίας» ή τεχνικών διόρθωσης με φακούς επαφής, όπως η ορθοκερατολογία, που εστιάζουν τις φωτεινές ακτίνες από ολόκληρο το οπτικό πεδίο, και όχι μόνο από το κεντρικό, όπως κάνουν οι “συμβατικοί” φακοί, προσδίδοντας τη δυνατότητα πρώιμης αντιμετώπισης της μυωπίας, μέσω ελέγχου της ανάπτυξης του αξονικού μήκους τους οφθαλμού.

Η μέθοδος της Ορθοκερατολογίας είναι γνωστή για περισσότερο από μία δεκαετία και απαιτεί ειδικούς φακούς επαφής “αντίστροφης γεωμετρίας”, με υψηλή διαπερατότητα σε οξυγόνο, η οποίοι χρησιμοποιούνται μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου. διορθώνοντας προσωρινά την όραση του χρήστη μέσω επιπέδωσης του κεντρικού κερατοειδούς, εξασφαλίοντας ευκρινή όραση χωρίς γυαλιά η φακούς επαφής κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το ενδιαφέρον για την ορθοκερατολογία έχει προσφάτως αυξηθεί λόγω των μελετών που έχουν καταλήξει στη διαπίστωση ότι μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της μυωπίας σε παιδιά, επιδρώντας στην περιφερειακή διάθλαση των ασθενών.

Τον τελευταίο καιρό έχουμε διαβάσει δεκάδες αναρτήσεις και αναδημοσιεύσεις με πηχαίους τίτλους σχετικά με την αντιμετώπιση της μυωπίας. Όσο και αν είναι αντιληπτό ότι στη σημερινή εποχή εκτιθόμαστε σε τεράστιο όγκων πληροφοριών χωρίς να γνωρίζουμε την εγκυρότητά τους σε τέτοιου είδους θέματα οφείλουμε να διαχωρίζουμε την επιστήμη από την άγνοια.