Φακοί Επαφής: 50 χρόνια ιστορίας

To έτος 2011 αποτελεί σταθμό στη σύγχρονη ιστορία των φακών επαφής. Κι αυτό γιατί γιορτάζουμε ταυτόχρονα την 50ή επέτειο από τη δημιουργία του πρώτου μαλακού φακού επαφής, αλλά και 25 χρόνια από τη χρήση του πρώτου αεροδιαπερατού (ή ημίσκληρου) φακού επαφής.

Πιο συγκεκριμένα, ανήμερα των Χριστουγέννων του 1961 ο Τσέχος μηχανολόγος και μετέπειτα διδάκτωρ στη Χημεία Otto Wichterle κατασκεύασε τους πρώτους τέσσερις φακούς επαφής, με λεπτά και λεία άκρα. Οι φακοί αυτοί κατασκευάστηκαν με τη βοήθεια μιας ατράκτου από μηχανή και μιας γεννήτριας (δυναμό) από το ποδήλατο του γιου του, από το συνθετικό πολυμερές HEMA (Hydroxy-ethyl-methacrylate), που ο ίδιος είχε ανακαλύψει. Αφού ξέπλυνε τους φακούς με διάλυμα φυσιολογικού ορού, στο οποίο παρέμειναν για όλη τη διάρκεια της νύχτας, τους εφάρμοσε στους οφθαλμούς του. Αν και οι φακοί αυτοί δε διέθεταν την κατάλληλη, για το δικό του διαθλαστικό σφάλμα, διορθωτική δύναμη, εντούτοις ήταν πολύ άνετοι. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Wichterle συνέταξε την αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την κατασκευή μαλακών φακών επαφής με τη μέθοδο της περιστροφικής χύτευσης.

Η δημιουργία του πρώτου μαλακού φακού επαφής την 25η Δεκεμβρίου του 1961 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως το σπουδαιότερο επίτευγμα στην ιστορία των φακών επαφής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών έχουν πραγματοποιηθεί εξαιρετικά σημαντικές εξελίξεις ως προς τα υλικά, τη γεωμετρία, το σχεδιασμό και τη συχνότητα αντικατάστασης των σύγχρονων φακών επαφής. Η εμφάνιση των φακών επαφής σιλικόνης υδρογέλης, οι οποίοι ικανοποιούν τις ανάγκες του κερατοειδή σε οξυγόνο απαλλάσσοντας τους χρήστες από τις μακροχρόνιες επιπλοκές της υποξίας, και των φακών επαφής μιας χρήσης, οι οποίοι αποτελούν ενδεχομένως την πιο υγιεινή επιλογή, αποτέλεσαν τις κυριότερες εξελίξεις στον τομέα των μαλακών φακών επαφής. Παράλληλα αξιοσημείωτη είναι και η πρόοδος που συντελέστηκε στα υλικά των αεροδιαπερατών φακών επαφής. Οι αεριοδιαπερατοί φακοί χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για τη διόρθωση υψηλών και ανώμαλων αστιγματισμών, αλλά βρίσκουν επίσης εφαρμογή στην αποκατάσταση των απαιτήσεων όρασης σε παθολογικές καταστάσεις του κερατοειδή (π.χ κερατόκωνος) ή μετά από μεταμόσχευση κερατοειδή.

Η δεκαετία που διανύουμε αναμένεται να φέρει νέες επαναστατικές εφαρμογές στον τομέα των φακών επαφής, καθώς τεράστια ερευνητική δραστηριότητα πραγματοποιείται σήμερα στα μεγάλα ερευνητικά ιδρύματα και στα κέντρα έρευνας και τεχνολογίες των μεγαλύτερων κατασκευαστών φακών επαφής. Η χρήση φακών επαφής με σύστημα σταδιακής αποδέσμευσης φαρμάκων (drug delivery system) στον οφθαλμό, οι «έξυπνοι» φακοί επαφής, ικανοί να παρακολουθούν διακυμάνσεις στα επίπεδα της ενδοφθάλμιας πίεσης και στο σάκχαρο στο αίμα και οι ειδικά σχεδιασμένοι φακοί «αντι-μυωπίας», που προσδίδουν τη δυνατότητα πρώιμης αντιμετώπισης της μυωπίας καθώς και λειτουργικότερη όραση, αποτελούν αντικείμενα ολοένα αυξανόμενου ενδιαφέροντος παγκοσμίως, τόσο από την επιστημονική όσο και από την ερευνητική κοινότητα.

Σήμερα, εκτιμάται ότι περισσότεροι από είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη, 31 εκατομμύρια στις Η.Π.Α και τριακόσιες χιλιάδες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν φακούς επαφής. Η ασφαλής και επιτυχής χρήση των φακών επαφής προϋποθέτει την πιστή συμμόρφωση με τους κανόνες φροντίδας συντήρησης και υγιεινής, που θα πρέπει κάθε φορά να παρέχονται από τον εφαρμοστή. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ευελιξία και την άνεση που παρέχουν οι φακοί επαφής, σε συνδυασμό με τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα που συντελούνται στον τομέα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναμένεται να οδηγούνται στη χρήση των φακών επαφής για πρακτικούς και αισθητικούς λόγους.

Σωτήρης Πλαΐνης, MSc, PhD
Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης (IVO), Πανεπιστήμιο Κρήτης 

Παναγιώτης Καλλίνικος, MSc, PhD
AMVIS ΕΛΛΑΣ A.E. Τμήμα Οπτικής και Οπτομετρίας, ΤΕΙ Πάτρας

X Aegean Summer School in Visual Optics

Για 10η συνεχόμενη χρονιά διοργανώνεται στις 2-4 Οκτωβρίου στη Χερσόνησο Κρήτης (συνεδριακό κέντρο Terra Maris) το Θερινό Σχολείο στην Οπτική της Όρασης. Το 10ο "Aegean Summer School in Visual Optics" θα εστιάσει στην Πρεσβυωπία και στις σημερινές εξελίξεις στις τεχνικές και στους τρόπους διόρθωσής της.

Το σχολείο αποτελείται από σειρά μαθημάτων που διδάσκονται (στην αγγλική γλώσσα) από επιστήμονες και ερευνητές με διεθνή αναγνώριση στο χώρο της Οπτικής και των Επιστημών της Όρασης.

Το πρόγραμμα καλύπτει ένα μεγάλο εύρος θεματικών περιοχών με έμφαση:
-στις διαθλαστικές ανωμαλίες τις εκτροπές του οφθαλμού και στη σκέδαση,,
-στις ηλικιακές αλλαγές στην ποιότητα της όρασης
-στην προσαρμοστική ικανότητα του οφθαλμού και την πρεσβυωπία
-στη χρήση της τεχνολογίας των προσαρμοστικών οπτικών στην έρευνα και την οφθαλμική απεικόνιση
-στις πρόσφατε εξελίξεις στην τεχνολογία κατασκευής οφθαλμικών φακών, φακών επαφής και ενδοφακών για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας.

Στην ιστοσελίδα του Σχολείου μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες και το αναλυτικό πρόγραμμα του Σχολείου (http://www.ivo.gr/summerschool)

Aston University launches first summer school

A summer school for practitioners wanting to expand their clinical skills and gain CET points has been launched by Aston University.

The school will run from July 18-August 5 and is open to optometrists, dispensing opticians, ophthalmologists, orthoptists, ophthalmic nurses and technicians.

Daily workshops will allow practitioners to learn advanced techniques that they can take back to their own practices. Practitioners can attend from just one day up to three weeks, and up to 10 CET points can be gained per day.

Final year optometry students could benefit from a number of the sessions scheduled and are encouraged to attend to gain experience if they wish.

Dr Shehzad Naroo, senior lecturer in the School of Life and Health Sciences, said: “This is a truly innovative scheme and so far we have had applicants from Spain and interest from many other countries too. We hope that we will be able to attract a number of delegates with different backgrounds to make the event more interesting and more fun.”

The summer school will be combined with social events in the evening and weekends, including trips to London and Stratford-upon-Avon.

University accommodation is available at a reduced rate to those attending for whole weeks.

For more details contact Dr Naroo on s.a.naroo@aston.ac.uk,

More information on the schedule and content is available on the University's website at http://www1.aston.ac.uk/study/international-summer-university/courses/specialist-courses/optometry/

Πίνακες οπτικής οξύτητας για Πανευρωπαϊκή χρήση

Η οπτική οξύτητα αποτελεί μια σχετικά γρήγορη και απλή μέθοδο για την αξιολόγηση της διακριτικής ικανότητας της όρασής μας. Στην κλινική πράξη αποτελεί αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι κάθε οφθαλμολογικής εξέτασης, και χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των διαθλαστικών σφαλμάτων και της παθοφυσιολογίας του οφθαλμού (π.χ. στη διάγνωση ή/και την καταγραφή της εξέλιξης οφθαλμικών παθήσεων, στην παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων θεραπευτικών μεθόδων). Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητη για τον καθορισμό κριτηρίων επιλογής που καθορίζουν διεθνώς την οπτική «ετοιμότητα» στην οδήγηση, και στην πλοήγηση αεροσκαφών. Είναι εμφανές ότι ο έλεγχός της πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Η αξιολόγηση της οπτικής οξύτητας στην κλινική έρευνα σήμερα πραγματοποιείται με τη χρήση πρότυπων πινάκων που τοποθετούνται σε κατάλληλη απόσταση από τον εξεταζόμενο και αποτελούνται από σειρές συμβόλων ή αριθμών ή γραμμάτων (γνωστά ως οπτότυπα) τα οποία βαθμιαία ελαττώνονται σε μέγεθος. Αν και οι πρότυποι πίνακες για τη μέτρηση της οξύτητας δημιουργήθηκαν το 1981, βασισμένοι στη γεωμετρική αύξηση των οπτοτύπων (ETDRS logMAR), είναι αντιληπτό ότι, αποτελούμενοι από λατινικά γράμματα, δεν προσφέρουν τη δυνατότητα χρήσης σε ελληνόφωνο πληθυσμό.

Ως αποτέλεσμα πριν από λίγα χρόνια αποφασίσαμε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (σε συνεργασία με τους καθ. Ι. Παλλήκαρη και Μ. Τσιλιμπάρη) να δημιουργήσουμε πίνακες στα πρότυπα ETDRS, που να εξασφαλίζουν πανευρωπαϊκή χρήση. Για αυτό χρησιμοποιήσαμε σειρά χαρακτήρων (γραμμάτων) που περιέχονται σε όλα τα ευρωπαϊκά αλφάβητα: το λατινικό, το σλαβικό και το ελληνικό. Η καινοτομία, επομένως, των πινάκων του Πανεπιστημίου Κρήτης έγκειται στη δυνατότητά τους να χρησιμοποιηθούν από διάφορες εθνότητες γεγονός που τους καθιστά μοναδικούς στην αγορά. Οι πίνακες έχουν επικυρωθεί σε σχέση με τους πρότυπους της ETDRS (δείτε τη μελέτη).

Αν και η αξιολόγηση της οξύτητας γίνεται συνήθως για μακριά (4μ η πρότυπη απόσταση) είναι σημαντική, ειδικά σήμερα με τις εξελίξεις που παρατηρούνται στη διόρθωση της πρεσβυωπίας, και η μέτρηση της κοντινής / ενδιάμεσης οπτικής οξύτητας. Για αυτό το λόγο κρίθηκε απαραίτητο να δημιουργηθούν ΕΝΑΣ πίνακας για χρήση σε αυτές τις αποστάσεις. Ο πίνακας του Πανεπιστημίου Κρήτης (βλ. κάτω) προσδίδει τη δυνατότητα μέτρησης της οξύτητας στα 33cm (συνήθης απόσταση ανάγνωσης) και στα 66cm (συνήθης απόσταση χρήσης υπολογιστή). Μάλιστα είναι εφικτή η αξιολόγηση με γράμματα υψηλής και χαμηλής φωτεινής αντίθεσης (contrast).


Οι πίνακες είναι διαθέσιμοι από την Precision Vision και την Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.