"Greece: a defeat of Optometry" - μια τοποθέτηση από το 1979

Ένα άρθρο - τοποθέτηση του τότε προέδρου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Οπτομετρίας σχετικά με τον νόμο για τα επαγγελματικά δικαιώματα του Οπτικού  που είχε ψηφιστεί το 1979 στην Ελλάδα (από το θερινό τμήμα της Βουλής!). Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Βρετανικό περιοδικό Optician τον Οκτώβριο του 1979. Ενδιαφέρον ο χαρακτηρισμός του νόμου ως "anti-optometry law" και περιγραφικότατες οι "συνδιαλλαγές" μεταξύ των ενδιαφερομένων (Οπτικών, Οπτομετρών και Οφθαλμιάτρων) όσο αφορά τα επαγγελματικά δικαιώματα του "Οπτικού".

Πως μπορούμε να επιβραδύνουμε την εξέλιξη της μυωπίας? Νέα δεδομένα και τεχνικές αντιμετώπισής της

Eμμετρωπικός (κάτω) και
μυωπικός (άνω) οφθαλμός

Ιδανικά, όταν το είδωλο ενός αντικειμένου ή μιας εικόνας εστιάζεται στην κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή, εξασφαλίζοντας ευκρινή όραση, τότε ο οφθαλμός θεωρείται «κανονικός», και ονομάζεται εμμετρωπικός (από τα αρχαία ελληνικά «εν» + «μέτρο» + «ωψ»-οφθαλμός). Είναι γνωστό σήμερα ότι η εμμετρωπία είναι αποτέλεσμα της αρμονικής συσχέτισης των διαθλαστικών επιφανειών του οφθαλμού (κερατοειδής, φακός) με το αξονικό μήκος του οφθαλμού. Κάποιοι οφθαλμοί, όμως, διαφέρουν από «τον κανόνα», κι έχουν για παράδειγμα μεγαλύτερο ή μικρότερο αξονικό μήκος από τον «κανονικό» οφθαλμό, με αποτέλεσμα να μην εξασφαλίζεται ευκρινή όραση για όλες τις αποστάσεις. Με άλλα λόγια ο οφθαλμός μπορεί να θεωρηθεί πως είναι πολύ “μεγάλος” (μυωπία) ή“μικρός” (υπερμετρωπία) για τη συνολική διαθλαστική ισχύ του. Υπολογίζεται πως περίπου 800 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο εμφανίζουν κάποιο διαθλαστικό σφάλμα όρασης (2.3 δισεκατομμύρια αν συνυπολογίσουμε και την πρεσβυωπία). 

H μυωπία αποτελεί την κυριότερη διαθλαστική ανωμαλία, ως αποτέλεσμα του μεγαλύτερου από το φυσιολογικό προσθιοπίσθιου άξονα του οφθαλμού (βλ. εικόνα). Αν και επί αρκετά χρόνια ανέφερονταν σταθερά ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας στο Δυτικο-Ευρωπαϊκό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, τα τελευταία χρόνια 30 χρόνια παρατηρείται μια σταθερή αύξηση. Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δραματική στις χώρες της Ανατολικής Ασίας (π.χ. Κίνα, Χονγκ Κόνγκ, Κορέα, Ταιβάν) με τα ποσοστά εμφάνισής της στην εφηβική ηλικία να να ξεπερνούν το 80% και η μυωπία να εξελίσσεται σε επιδημία.

Για πολλά χρόνια, η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι η μυωπία αποτελούσε σε μεγάλο βαθμό “θέμα” των γονιδίων. Έχει για παράδειγμα βρεθεί πως στην περίπτωση δύο μυώπων γονέων, οι πιθανότητες ο απόγονος να είναι μύωπας είναι επταπλάσιες σε σχέση με έναν απόγονο ο οποίος δεν έχει μύωπες γονείς. Σήμερα, μετά από πολυετή έρευνα και ανάλυση δημογραφικών στοιχείων, γνωρίζουμε ότι η αλματώδης αύξηση των ποσοστών της μυωπίας δεν μπορεί να οφείλεται αμιγώς σε “ύποπτα” γονίδια, επειδή οι αλλαγές λόγω κληρονομικότητας συμβαίνουν με αργούς ρυθμούς και δεν μπορούν να εξηγήσουν τη ραγδαία αύξηση τα τελευταία χρόνια στα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας. 

Εδώ και αρκετά χρόνια οι ερευνητές έχουν καταγράψει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των ετών εκπαίδευσης και της μυωπίας, δηλαδή παιδιά που διαβάζουν περισσότερο και για περισσότερα χρόνια (π.χ. φοιτητές σε Πανεπιστήμια) παρουσιάζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης της μυωπίας. Η πιθανή συσχέτιση της μυωπίας με το περιβάλλον αποτελεί θέμα συζήτησης που ξεκίνησε τον 17^ο αιώνα, όταν ο Kepler έθεσε την ιδέα της συσχέτισης της μυωπίας με την εγγύτητα της εργασίας, ισχυριζόμενος πως όσο αυξάνεται ο χρόνος που αφιερώνουμε στην ανάγνωση και τη γραφή, τόσο αυξάνεται η μυωπία. Τα αποτελέσματα, όμως, μελετών που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη δεκαετία έδειξαν ότι το διάβασμα και η κοντινή εργασία δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην μυωπία, αφού ο κίνδυνος εμφάνισης της πάθησης δεν βρέθηκε να συσχετίζεται με τον αριθμό των βιβλίων που διαβάζει κανείς την εβδομάδα ή τον αριθμό των ωρών που περνούν οι μαθητές διαβάζοντας ή κοιτάζοντας την οθόνη του υπολογιστή. Αυτό, αντιθέτως, που βρέθηκε να παίζει σημαντικό ρόλο είναι η παραμονή σε εξωτερικούς χώρους, δηλαδή μαθητές που συμμετείχαν σε περισσότερες δραστηριότητες (αθλητικές και άλλες) και για περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού είχαν μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μυωπία.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι το έντονο φως προκαλεί την παραγωγή ντοπαμίνης στον αμφιβληστροειδή. Η ντοπαμίνη, η οποία παράγεται στον αμφιβληστροειδή στη διάρκεια της ημέρας για την ευκολότερη προσαρμογή στο ηλιακό φως, ίσως εμποδίζει την επιμήκυνση του οφθαλμικού βολβού που παρατηρείται στους μύωπες.

Ωστόσο τα αποτελέσματα μελετών από αρκετές ερευνητικές ομάδες και κυρίως βασικών μελετών σε πιθήκους την τελευταία δεκαετία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν περισσότερο οφθαλμούς με συγκεκριμένη κατανομή του διαθλαστικού σφάλματος στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδή (περιφερικό οπτικό πεδίο). Πιο συγκεκριμένα, οι μυωπικοί οφθαλμοί παρουσιάζουν υπερμετρωπική διάθλαση στην περιφέρεια του οπτικού πεδίου, με αποτέλεσμα οι συμβατικοί τροποι διόρθωσης της μυωπίας (γυαλιά ή φακοί επαφής) που χρησιμοποιούμε σήμερα να υπερδιορθώνουν την περιφέρεια του αμφιβληστροειδή και να οδηγούν στην αύξηση του αξονικού μήκους του οφθαλμού και σε μεγαλύτερους ρυθμούς εξέλιξης της μυωπίας.

Σήμερα υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στην ανάπτυξη ειδικά σχεδιασμένων γυαλιών και φακών επαφής «αντι-μυωπίας» ή τεχνικών διόρθωσης με φακούς επαφής, όπως η ορθοκερατολογία, που εστιάζουν τις φωτεινές ακτίνες από ολόκληρο το οπτικό πεδίο, και όχι μόνο από το κεντρικό, όπως κάνουν οι “συμβατικοί” φακοί, προσδίδοντας τη δυνατότητα πρώιμης αντιμετώπισης της μυωπίας, μέσω ελέγχου της ανάπτυξης του αξονικού μήκους τους οφθαλμού.

Η μέθοδος της Ορθοκερατολογίας είναι γνωστή για περισσότερο από μία δεκαετία και απαιτεί ειδικούς φακούς επαφής “αντίστροφης γεωμετρίας”, με υψηλή διαπερατότητα σε οξυγόνο, η οποίοι χρησιμοποιούνται μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου. διορθώνοντας προσωρινά την όραση του χρήστη μέσω επιπέδωσης του κεντρικού κερατοειδούς, εξασφαλίοντας ευκρινή όραση χωρίς γυαλιά η φακούς επαφής κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το ενδιαφέρον για την ορθοκερατολογία έχει προσφάτως αυξηθεί λόγω των μελετών που έχουν καταλήξει στη διαπίστωση ότι μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της μυωπίας σε παιδιά, επιδρώντας στην περιφερειακή διάθλαση των ασθενών.

Τον τελευταίο καιρό έχουμε διαβάσει δεκάδες αναρτήσεις και αναδημοσιεύσεις με πηχαίους τίτλους σχετικά με την αντιμετώπιση της μυωπίας. Όσο και αν είναι αντιληπτό ότι στη σημερινή εποχή εκτιθόμαστε σε τεράστιο όγκων πληροφοριών χωρίς να γνωρίζουμε την εγκυρότητά τους σε τέτοιου είδους θέματα οφείλουμε να διαχωρίζουμε την επιστήμη από την άγνοια.