Mαλακοί Φακοί Επαφής σε συστήματα piggyback

αντιγράφω από
http://www.contact-lenses.gr

_________________________

Ελένη Πουλερέ, MSc,¹ και Σωτήρης Πλαΐνης, MSc, PhD, FBCLA^1,2

¹Optical House, Ηράκλειο Κρήτης

²Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η χρήση ημίσκληρων / αεροδιαπερατών (Gas Permeable, GP) φακών επαφής (ΦΕ) είναι η πλέον αποδεκτή λύση για την οπτική αποκατάσταστη της όρασης ασθενών με κερατόκωνο και άλλες παθήσεις του κερατοειδή, καθώς η εφαρμογή τους εξομαλύνει την ανώμαλη επιφάνεια του κερατοειδή, βελτιώνοντας σημαντικά την οπτική οξύτητα, εξασφαλίζοντας παράλληλα καλή κυκλοφορία των δακρύων. Εναλλακτικά, χρησιμοποιούνται μαλακοί αστιγματικοί φακοί επαφής (ΦΕ) εξατομικευμένης κατασκευής, «υβριδικοί» σχεδιασμοί ΦΕ, σκληρικοί ΦΕ και το «σύστημα ΦΕ Piggyback» (PBS), που συνδυάζει την εφαρμογή ενός μαλακού φακού-φορέα μεγάλης διαμέτρου, ανάμεσα στον κερατοειδή και τον αεροδιαπερατό φακό.

Η τεχνική άρχισε να χρησιμοποιείται περίπου το 1970^1,2 και έτυχε ευρείας αποδοχής, λόγω της βελτίωσης που παρείχε στην άνεση και την όραση του ασθενούς, αυξάνοντας σημαντικά το χρόνο χρήσης των αεροδιαπερατών φακών επαφής. Το PBS εφαρμόζεται κυρίως σε περιπτώσεις ατόμων με δυσανεξία στη χρήση των GP φακών (ακόμα και μετά απο επιλογή διαφορετικών υλικών ή παραμέτρων) ενώ χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εξαιρετικά λεπτού κερατοειδή για τον περιορισμό της μηχανικής τριβής από τον GP, για τη βελτίωση της επικέντρωσης του GP καθώς και για την αποκατάσταση της όρασης σε περιπτώσεις ανώμαλου κερατοειδή, οφθαλμικού τραύματος ή κερατοπλαστικής.

Οι πρώτες εφαρμογές με PBS, συνδύασαν μαλακούς ΦΕ υδρογέλης και ημίσκληρους χαμηλής διαπερατότητας σε οξυγόνο, και ως επακόλουθο οδήγησαν σε κερατοειδικά οιδήματα και νεοαγγειώσεις λόγω υποξίας, οπότε η χρήση της τεχνικής περιορίστηκε. Την τελευταία δεκαετία, με την εισαγωγή των ΦΕ σιλικόνης-υδρογέλης (με χαμηλό συντελεστή ακαμψίας) καθώς και των ημίσκληρων υψηλής διαπερατότητας σε οξυγόνο (Dk), το piggyback αποτελεί ξανά, μια εξαιρετική επιλογή σε απαιτητικές εφαρμογές. Αποδεικνύεται μάλιστα³ ότι με τη συνδυαστική χρήση ΦΕ υψηλού Dk, όχι μόνο ικανοποιούνται οι απαιτήσεις του κερατοειδή αλλά περιορίζεται ο κίνδυνος οιδημάτων, καθώς ο μαλακός φακός επαφής λειτουργεί επιδεσμικά, καλύπτοντας ολόκληρο τον κερατοειδή,  ελαχιστοποιώντας πιθανές εκδορές στην κορυφή του κώνου είτε του περιφερικού κεραοτοειδικού ιστού.

Αν και στα συστήματα piggyback χρησιμοποιείται συνήθως σφαιρικός φακός επαφής χαμηλής ισχύος, ώστε να μην επηρεάζει σημαντικά την επιφάνεια του κερατοειδή, το ενδιαφέρον τον εφαρμοστών έχει στραφεί προς την αξιολόγηση της συμπεριφοράς μαλακών φακών διαφορετικής ισχύος, στην προσπάθεια εύρεσης του κατάλληλου φακού – φορέα.

Πρόσφατη μελέτη⁴ σε φυσιολογικούς κερατοειδείς, επιβεβαιώνει οτι μαλακοί ΦΕ με ισχύ +0.50D έχουν αμελητέα συμβολή στη συνολική ισχύ του piggyback, ενώ σφαιρικοί ΦΕ υψηλότερης ισχύος συνεισφέρουν στα οπτικά ενός piggyback κατά περίπου το 1/5 της αρχικής αναγραφόμενης ισχύος τους. Πιο συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπόψιν την αρχική αμετρωπία, το δακρυϊκό φακό, την ισχύ των GP και την απαιτούμενη επιδιάθλαση, υπολογίστηκε οτι η χρήση υψηλής ισχύος θετικών (+6.00D) και αρνητικών (-6.00D) φακών – φορέων, συνεισφέρει στο PBS με ποσοστό 20.6% και 21.3% αντίστοιχα, με την επιλογή των θετικών ΦΕ να είναι αποτελεσματικότερη καθώς φαίνεται να βελτιώνει την αρχική επικέντρωση των αεροδιαπερατών φακών.

Αντιθέτως, σε θεωρητική προσέγγιση⁵ σε κερατοκωνικούς κερατοειδείς,  μελετώντας την κεντρική κερατομετρία, την εκκεντρότητα και τις εκτροπές υψηλής τάξης της επιφάνειας του κερατοειδή, η χρήση αρνητικού σφαιρικού φακού – φορέα φαίνεται ιδανικότερη, καθώς ελαχιστοποιεί τόσο την ισχύ των τελικών GP φακών όσο και τις διαφορές ανάμεσα σε περιοχές του κερατοειδή με διαφορετική ανύψωση (κέντρο - περιφέρεια κώνου). Με τον τρόπο αυτό, δημιουργείται μια πιο επίπεδη πρόσθια επιφάνεια που σταθεροποιεί την εφαρμογή των GP φακών στους κερατοκωνικούς κερατοειδείς που είναι ιδιαίτερα κυρτοί. Υποστηρίζεται ακόμα, ότι το μειωμένο κεντρικό πάχος των αρνητικών ΦΕ, ενισχύει την οξυγόνωση του κερατοειδή και περιορίζει τις οπτικές εκτροπές υψηλής τάξης (όπως η κόμη).

Καθώς τα προβλήματα υποξίας έχουν ξεπεραστεί με τη χρήση φακών επαφής σιλικόνης-υδρογέλης (SiH), ημερήσιας αντικατάστασης ή εξατομικευμένης κατασκευής αλλά και των GP υψηλού Dk με πολλαπλές περιφερικές καμπυλότητες, το piggyback αποτελεί ιδανική εναλλακτική λύση για τον εφαρμοστή για χρήστες με ανώμαλους κερατοειδείς ή δυσανεξία στους GP φακούς. Η οπτική συνεισφορά των μαλακών ΦΕ στα συστήματα piggyback εξαρτάται απο την ισχύ, το υλικό, τις ιδιότητες της επιφάνειας του ΦΕ και διαφοροποιείται σε κάθε ασθενή. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να αγνοούμε ότι οι ημίσκληροι αεροδιαπερατοί ΦΕ έχουν εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, τόσο σε σχεδιασμούς όσο και στα υλικά, εξασφαλίζοντας οφθαλμική υγεία σε βάθος χρόνου χρήσης.

Βιβλιογραφία

1. Baldone JA (1973). The fitting of hard lenses on to soft contact lenses in certain diseased conditions. Contact Lens Medical Bulletin 6:15.

2. Westerhout D (1973). The combination lens and therapeutic uses of soft lenses. Contact Lens;4:3–9.

3. Rodio-Vivadelli J.J. Gundel R. (2006) Piggyback Lens Systems for Keratoconus. C.L. Spectrum. http://www.clspectrum.com/article.aspx?article=13106

4. Michaud L, Brazeau D, Corbeil ME, Forcier P, Bernard PJ (2013). Contribution of soft lenses of various powers to the optics of a piggy-back system on regular corneas. Contact Lens & Anterior Eye, http://dx.doi.org/10.1016/j.clae.2013.02.005

5. Romero-Jiménez M, Santodomingo-Rubido J, Flores-Rodríguez P González-Méijome JM (2013). Which soft contact lens power is better for piggyback fitting in keratoconus? Contact Lens & Anterior Eye 36: 45–48.