Αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που δημοσιεύθηκαν στο έγκριτο επιστημονικό έντυπο Ophthalmic and Physiological Optics έδειξαν σημαντικά αυξημένα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας σε μαθητές δημοτικού και γυμνασίου στην Ελλάδα.
Η έρευνα διεξήχθει από ομάδα ερευνητών του Ινστιτούτου Οπτικής και Όρασης του Πανεπιστημίου Κρήτης σε 900 μαθητές σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Ηράκλειο Κρήτης και στην Στάρα Ζαγόρα στη Βουλγαρία, υπό την επίβλεψη του πρύτανη και καθηγητή Οφθαλμολογίας Ιωάννη Παλλήκαρη και του Διευθυντή της Οφθαλμολογικής Κλινικής του ΠΑ.Γ.ΝΗ κι Επίκουρου καθηγητή Οφθαλμολογίας Μιλτιάδη Τσιλιμπάρη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης, στέλεχος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος λέκτορας του Πανεπιστημίου Manchester, οι μαθητές δημοτικού με μυωπία αποτέλεσαν το 29% των μαθητών στο Ηράκλειο, διπλάσιο σε σχέση με το 14% στη Στάρα Ζαγόρα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους μαθητές γυμνασίου ήταν 47% και 16% αντίστοιχα!
Ο καθ. Ιωάννης Παλλήκαρης επισημαίνει ότι “τα αυξημένα ποσοστά στην Ελλάδα μπορεί αρχικά να προκαλούν έκπληξη, αλλά είναι πολύ πιθανόν να σχετίζονται με γενικότερες αλλαγές στις συνθήκες ζωής και τους ρυθμούς εργασίας. Μέχρι πριν λίγα χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι η κληρονομικότητα αποτελούσε τον ισχυρότερο παράγοντα στην εμφάνιση και εξέλιξη της μυωπίας, αλλά πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το περιβάλλον καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τη μυωπογέννηση. Ωστόσο, το γονιδιακό υπόβαθρο της μυωπίας δεν είναι αμέτοχο: οι πιθανότητες ένα παιδί να παρουσιάσει μυωπία κατά την ανάπτυξή του είναι 7πλάσιες αν έχει δύο μύωπες γονείς, σε σχέση με το να μην έχει κανένας από τους δύο γονείς μυωπία. Μπορεί τα παιδιά με μύωπες γονείς να ανήκουν σε ομάδα «υψηλής επικινδυνότητας» για την εμφάνιση μυωπίας, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι θα την εκδηλώσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους.”
Σε ποια «περιβαλλοντικά» αίτια όμως μπορούν να αποδοθούν οι σημαντικές αποκλίσεις στα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας που παρατηρήθηκαν μεταξύ του Ελληνικού και Βουλγαρικού σχολικού πληθυσμού; Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις καθημερινές συνήθειες και στον τρόπο ζωής των παιδιών στο Ηράκλειο και στην Στάρα Ζαγόρα; Αρκετές μελέτες έχουν συσχετίσει τη μυωπία με την παρατεταμένη κοντινή εργασία που απαιτούν οι αυξημένες απαιτήσεις στο σχολείο και η χρήση υπολογιστή, όσο και με την αποχή από δραστηριότητες (π.χ. αθλητικές) εκτός σπιτιού. Ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης σημειώνει ότι «στην πρόσφατη επίσκεψή μας στη Στάρα Ζαγόρα διαπιστώσαμε την ύπαρξη σημαντικού αριθμού πάρκων και υπαίθριων χώρων, σε σχέση με το Ηράκλειο, στους οποίους έχουν τη δυνατότητα τα παιδιά καθημερινά να παίξουν. Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε ότι τα πρόσθετα φροντιστηριακά μαθήματα και τα μαθήματα ξένων γλωσσών ανωτάτου επιπέδου αναγκάζουν τους Έλληνες μαθητές σε τουλάχιστον 4 με 6 ώρες επιπλέον επιβάρυνση ημερησίως, περιορίζοντας στο ελάχιστο τον πραγματικό ελεύθερο χρόνο τους».
Ο καθ. Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης τονίζει ότι «μεταξύ των «ενοχοποητικών» παραγόντων στην αλματώδη αύξηση της μυωπίας στην Ελλάδα, βρίσκονται και οι γονείς, μέσω της συσχέτισης της μυωπίας με το οικογενειακό εισόδημα και το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων. Είναι αναμενόμενο οι γονείς με αυξημένα έσοδα και με ανώτατη εκπαίδευση να έχουν περισσότερες απαιτήσεις και να “πιέζουν” περισσότερο τα παιδιά για επιτυχία και καταξίωση, πολλές φορές επιβάλλοντάς τα να παρακολουθούν φροντιστηριακά μαθήματα από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, ώστε να επιτύχουν......στις κατατακτήριες εξετάσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας σημαντικός αριθμός παιδιών αναγκάζεται να σταματήσει από νωρίς τη συστηματική άθληση και ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά μυωπίας συναντώνται μεταξύ των μαθητών που παρουσιάζουν άριστες επιδόσεις στο σχολείο».
Επίσης, ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι από τα παιδιά που βρέθηκαν να είναι μύωπες στη Βουλγαρία μόνο το 36% φορούσε γυαλιά στο σχολείο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα ήταν 71%. Οι διαφορές στα ποσοστά ¨συμμόρφωσης¨ στη χρήση γυαλιών μεταξύ των παιδιών στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία πιθανόν να οφείλονται σε οικονομικά αίτια. Έχει πάντως αποδειχθεί ότι η συμμετοχή στα μαθήματα με μειωμένη όραση μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην εκπαίδευση, όπως χαμηλή απόδοση κι μειωμένη συμμετοχή.
Καταλήγοντας, να σημειωθεί ότι η επιδημιολογία της μυωπίας, στην προσπάθεια να αποσαφηνισθεί ο ρόλος κάθε προδιαθεσικού παράγοντα, έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών μελετών ανά τον κόσμο, ιδιαίτερα σε χώρες της Ανατολικής Ασίας με έντονη αστικοποίηση του πληθυσμού όπου τα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας έχουν λάβει διαστάσεις «επιδημίας», αγγίζοντας το 80-90% σε φοιτητές Πανεπιστημίου.
Η έρευνα διεξήχθει από ομάδα ερευνητών του Ινστιτούτου Οπτικής και Όρασης του Πανεπιστημίου Κρήτης σε 900 μαθητές σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Ηράκλειο Κρήτης και στην Στάρα Ζαγόρα στη Βουλγαρία, υπό την επίβλεψη του πρύτανη και καθηγητή Οφθαλμολογίας Ιωάννη Παλλήκαρη και του Διευθυντή της Οφθαλμολογικής Κλινικής του ΠΑ.Γ.ΝΗ κι Επίκουρου καθηγητή Οφθαλμολογίας Μιλτιάδη Τσιλιμπάρη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης, στέλεχος της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος λέκτορας του Πανεπιστημίου Manchester, οι μαθητές δημοτικού με μυωπία αποτέλεσαν το 29% των μαθητών στο Ηράκλειο, διπλάσιο σε σχέση με το 14% στη Στάρα Ζαγόρα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους μαθητές γυμνασίου ήταν 47% και 16% αντίστοιχα!
Ο καθ. Ιωάννης Παλλήκαρης επισημαίνει ότι “τα αυξημένα ποσοστά στην Ελλάδα μπορεί αρχικά να προκαλούν έκπληξη, αλλά είναι πολύ πιθανόν να σχετίζονται με γενικότερες αλλαγές στις συνθήκες ζωής και τους ρυθμούς εργασίας. Μέχρι πριν λίγα χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι η κληρονομικότητα αποτελούσε τον ισχυρότερο παράγοντα στην εμφάνιση και εξέλιξη της μυωπίας, αλλά πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το περιβάλλον καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τη μυωπογέννηση. Ωστόσο, το γονιδιακό υπόβαθρο της μυωπίας δεν είναι αμέτοχο: οι πιθανότητες ένα παιδί να παρουσιάσει μυωπία κατά την ανάπτυξή του είναι 7πλάσιες αν έχει δύο μύωπες γονείς, σε σχέση με το να μην έχει κανένας από τους δύο γονείς μυωπία. Μπορεί τα παιδιά με μύωπες γονείς να ανήκουν σε ομάδα «υψηλής επικινδυνότητας» για την εμφάνιση μυωπίας, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι θα την εκδηλώσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους.”
Σε ποια «περιβαλλοντικά» αίτια όμως μπορούν να αποδοθούν οι σημαντικές αποκλίσεις στα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας που παρατηρήθηκαν μεταξύ του Ελληνικού και Βουλγαρικού σχολικού πληθυσμού; Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις καθημερινές συνήθειες και στον τρόπο ζωής των παιδιών στο Ηράκλειο και στην Στάρα Ζαγόρα; Αρκετές μελέτες έχουν συσχετίσει τη μυωπία με την παρατεταμένη κοντινή εργασία που απαιτούν οι αυξημένες απαιτήσεις στο σχολείο και η χρήση υπολογιστή, όσο και με την αποχή από δραστηριότητες (π.χ. αθλητικές) εκτός σπιτιού. Ο Δρ. Σωτήρης Πλαΐνης σημειώνει ότι «στην πρόσφατη επίσκεψή μας στη Στάρα Ζαγόρα διαπιστώσαμε την ύπαρξη σημαντικού αριθμού πάρκων και υπαίθριων χώρων, σε σχέση με το Ηράκλειο, στους οποίους έχουν τη δυνατότητα τα παιδιά καθημερινά να παίξουν. Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε ότι τα πρόσθετα φροντιστηριακά μαθήματα και τα μαθήματα ξένων γλωσσών ανωτάτου επιπέδου αναγκάζουν τους Έλληνες μαθητές σε τουλάχιστον 4 με 6 ώρες επιπλέον επιβάρυνση ημερησίως, περιορίζοντας στο ελάχιστο τον πραγματικό ελεύθερο χρόνο τους».
Ο καθ. Μιλτιάδης Τσιλιμπάρης τονίζει ότι «μεταξύ των «ενοχοποητικών» παραγόντων στην αλματώδη αύξηση της μυωπίας στην Ελλάδα, βρίσκονται και οι γονείς, μέσω της συσχέτισης της μυωπίας με το οικογενειακό εισόδημα και το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων. Είναι αναμενόμενο οι γονείς με αυξημένα έσοδα και με ανώτατη εκπαίδευση να έχουν περισσότερες απαιτήσεις και να “πιέζουν” περισσότερο τα παιδιά για επιτυχία και καταξίωση, πολλές φορές επιβάλλοντάς τα να παρακολουθούν φροντιστηριακά μαθήματα από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, ώστε να επιτύχουν......στις κατατακτήριες εξετάσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας σημαντικός αριθμός παιδιών αναγκάζεται να σταματήσει από νωρίς τη συστηματική άθληση και ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά μυωπίας συναντώνται μεταξύ των μαθητών που παρουσιάζουν άριστες επιδόσεις στο σχολείο».
Επίσης, ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι από τα παιδιά που βρέθηκαν να είναι μύωπες στη Βουλγαρία μόνο το 36% φορούσε γυαλιά στο σχολείο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα ήταν 71%. Οι διαφορές στα ποσοστά ¨συμμόρφωσης¨ στη χρήση γυαλιών μεταξύ των παιδιών στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία πιθανόν να οφείλονται σε οικονομικά αίτια. Έχει πάντως αποδειχθεί ότι η συμμετοχή στα μαθήματα με μειωμένη όραση μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην εκπαίδευση, όπως χαμηλή απόδοση κι μειωμένη συμμετοχή.
Καταλήγοντας, να σημειωθεί ότι η επιδημιολογία της μυωπίας, στην προσπάθεια να αποσαφηνισθεί ο ρόλος κάθε προδιαθεσικού παράγοντα, έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών μελετών ανά τον κόσμο, ιδιαίτερα σε χώρες της Ανατολικής Ασίας με έντονη αστικοποίηση του πληθυσμού όπου τα ποσοστά εμφάνισης της μυωπίας έχουν λάβει διαστάσεις «επιδημίας», αγγίζοντας το 80-90% σε φοιτητές Πανεπιστημίου.
